Techniki pracy z dzieckiem z ADHD w klasie W poprzednim artykule była mowa o przygotowaniu i nastawieniu nauczyciela do pracy z dzieckiem z ADHD w klasie. Artur Kołakowski na podstawie wieloletnich doświadczeń we współpracy z nauczycielami i rodzicami zauważa, że stosowanie sprawdzonych technik znacznie ułatwia pracę nauczycielom oraz pozwala dzieciom z ADHD radzić sobie w szkole efektywniej i mniej stresowo. Przebudowanie środowiska klasowego i szkolnego Są to proste metody i łatwe do wprowadzenia w życie od zaraz, przy niewielkim nakładzie pracy, a korzyści z nich płynące są długotrwałe: Kluczowe znaczenie może mieć usadzenie dziecka w klasie: z dala od okna; blisko nauczyciela; w pierwszej lub pobliskiej ławce; daleko od kolegi, z którym lubi rozmawiać; ze spokojnym dzieckiem. Usunięcie bodźców rozpraszających sprzed oczu dzieci: ściana wokół tablicy jest pusta i gładka; tablica jest dobrze wytarta, nie ma na niej więcej niż 40 słów; wszelkie kolorowe plansze, akwaria są za plecami dzieci; zasłaniamy i zamykamy okno, gdy na szkolnym boisku trwa mecz; choinka bez migoczących lampek stoi na końcu sali; warto unikać rozpraszających elementów stroju, np. kolorowych naszyjników, ozdobnych zwisających kolczyków itp. Stosowanie tzw. technik minutowych, czyli takich, których zastosowanie zajmuje bardzo niewiele czasu: „Czyste” biurko – dopilnuj, aby dziecko z ADHD miało tylko niezbędne rzeczy na biurku, np.: zeszyt, długopis, książka. Dziel ćwiczenia na mniejsze fragmenty, np. każde zadanie z klasówki na oddzielnej kartce, a wiersz do nauczenia się na pamięć podzielony na zwrotki. Ustal przerwy w pracy – uczeń z ADHD ma wrócić do wykonywania zadania po ustalonym sygnale – „to ważne, teraz uważaj”. Skracaj zadania. Naukowcy zbadali, że dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej pracuje mniej wydajnie niż rówieśnicy o około 30–40%. Kiedy tłumaczysz jakieś zagadnienie, stań przy ławce ucznia z ADHD i zwracaj się bezpośrednio do niego. Umów się z dzieckiem na wasz tajny sygnał (postukanie palcem w zeszyt lub klepnięcie dziecka w ramię) oznaczający: „uwaga, to ważne!”. W czasie lekcji na bieżąco monitoruj, co robi uczeń, np. podchodząc co jakiś czas, sprawdzaj czy ma książkę otwartą na właściwej stronie. Poproś, aby uczeń powtórzył pytanie, aby upewnić się, czy je usłyszał i zrozumiał. Poproś, by uczennica głośno powtórzyła całej klasie polecenie. W trakcie sprawdzianów nie dawaj zadań, które trzeba przepisywać z tablicy – zmniejsza to ryzyko błędów z nieuwagi. Uczennica / uczeń z ADHD nie jest w stanie wytrzymać całej lekcji na jednostajnej pracy. Podziel więc 45 minut na różne rodzaje aktywności. Jest to także budowanie jasnej struktury lekcji! Używaj sygnałów niewerbalnych – są dobrym sposobem na przywołanie rozproszonej uwagi. Skuteczne polecenie skierowane do uczennicy czy ucznia z ADHD powinno być krótkie i wydane z bliska. Unikaj poleceń zakazujących różnych czynności i zastąp je nakazem zrobienia czegoś, np. zamiast „nie gap się przez okno” czy „nie gadaj z Tomkiem” używamy „Karol, spójrz na mnie, to ważne”. Odpowiednie do warunków zagospodarowanie nadmiernej aktywności ruchowej, np. dyżur, udanie się w wyznaczone miejsce na chwilę czy ćwiczenia fizyczne dla całej klasy. Badania naukowe wykazały, że wiele dzieci z ADHD nie może jednocześnie siedzieć nieruchomo i uważać, dlatego warto nie zauważać, np. zabawy gumką czy wiercenia się w ławce, jeśli nie przeszkadzają one w prowadzeniu lekcji. Dobrze też, by uczennica czy uczeń z ADHD miał miękki przedmiot, którym może się bawić, siedząc w ławce. Praca z motywacją – wykorzystanie skrajności uwagi ADHD-owca Jeśli coś jest interesujące dla dzieci z ADHD, to nie będą się mogły od tego oderwać, natomiast jeśli coś jest nudne, to raczej się na tym nie skupią. Wykorzystanie tego faktu może przynieść wiele korzyści zarówno nauczycielom, jak i dzieciom z nadpobudliwością psychoruchową: Zadania przeznaczone dla dzieci z ADHD powinny zawierać więcej elementów nowych lub zabawnych. Dłuższe fragmenty wyjaśnij dziecku na podsumowujących schematach, wykresach, rebusach i staraj się wspólnie z uczniem szukać analogii. Praca z podręcznikiem czy ćwiczeniami powinna być przeplatana ciekawostkami, możliwością obejrzenia filmu czy np. poszukiwaniem czegoś w internecie. Przy nauce np. matematyki pomocne może okazać się stosowanie rysunków, które przykują uwagę dziecka. Struktura lekcji i zadań wymagających planowania Zbudowanie jasnej, stałej i powtarzalnej struktury lekcji jest jedną z ważniejszych technik pracy z dzieckiem z ADHD. Przewidywanie i planowanie jest bardzo trudnym zadaniem dla większości uczniów z diagnozą nadpobudliwości psychoruchowej. Dlatego wiele takich dzieci dużo lepiej pracuje, gdy nauczyciel dokładnie określi: swoje oczekiwania; zasady panujące w czasie lekcji; konsekwencje – zarówno pozytywne, jak i negatywne. Wielu uczniów z ADHD będzie potrzebować budowania struktury także przy drobniejszych ćwiczeniach wymagających planowania. Rozbijając zadania na mniejsze elementy, dając wskazówki oraz udzielając informacji zwrotnych na bieżąco, można to osiągnąć. Kilka rad na koniec… „Złoty standard wyjścia dziecka z klasy” – zadania nauczyciela: Dziecko ma zapisaną pełną notatkę oraz uzupełniony cały materiał przerabiany na lekcji. Ma wyraźnie zapisaną pracę domową (ustną i pisemną). Jeśli nic nie jest zadane, pojawia się wpis: „Nic nie jest zadane”. Ma zapisane informacje o sprawdzianach (data, zakres). Ma zapisane informacje o tym, kiedy jest wycieczka, co trzeba przynieść na następną lekcję itp. Ma wpisaną pochwałę! Jak należy chwalić? Chwal dziecko zawsze za to, co poszło lepiej niż zazwyczaj. W ciągu lekcji pochwał powinno być więcej niż komunikatów negatywnych. Zauważaj wszystkie momenty, które są pozytywne, nawet jeśli wydaje Ci się, że jest to coś normalnego i dziecko powinno się tak zachowywać. Pozytywne wydarzenie = dziecko zachowa się lepiej niż zazwyczaj lub trudne zdarzenie przebiega mniej problematycznie. Podziel się z dzieckiem pozytywnymi informacjami, wylicz je wszystkie. Technika ta pomaga dorosłym nauczyć się świadomie kierować swoją uwagę na nawet najmniejsze pozytywne zachowania i mówić o tym dzieciom. Dzieci dowiadują się zaś, które z ich zachowań podobają się nauczycielom i które z nich warto powtarzać, aby znowu zdobyć uwagę dorosłych. Źródła: Kołakowski, Wolańczyk, Pisula, Skotnicka, Bryńska: ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej – Przewodnik dla rodziców i wychowawców, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2016.
Krótka odpowiedź brzmi: tak, osoba może otrzymać zasiłek dla osób niepełnosprawnych z powodu ADHD. Istnieją jednak bardzo surowe zasady dotyczące tego, czy osoba z ADHD kwalifikuje się do świadczeń w ramach rządu Stanów Zjednoczonych. Po pierwsze, proces zgłoszenia niepełnosprawności zabezpieczenia społecznego z diagnozą ADHD Prawa dziecka nadpobudliwego to temat bardzo kontrowersyjny. Zwłaszcza dla nauczycieli, dla których te dzieciaki są bardzo trudnymi. Zaraz pojawiają się pytania i stwierdzenia, ze przecież nie można mówić o prawach gdy dziecko nie wypełnia obowiązków, że jeszcze tego brakuje by dzieci miały więcej praw, że już mają same prawa, że dzieci przez to stają się bardziej bezkarne i agresywne. Nie wolno jednak łączyć praw i obowiązków. Prawa są szersze niż obowiązki. Obowiązki każdy jakieś ma. Wynika to z roli jakie w życiu prezentujemy: lekarz, matka, uczeń. Każdy z nas ma jakieś obowiązki bo nakłada to na nas Konstytucja. Dziecko również je ma. Jednak gdy dziecko nie wypełnia obowiązków nie wolno zabierać mu jego praw! Jeśli ktoś nie wypełnia obowiązków powinien ponieść za to określone konsekwencje, które wynikają np. w szkole ze statutu. Prawa dziecka nie powinny być też łączone z jakimkolwiek systemem wychowawczym np. wychowaniem bezstresowym. Raczej każdy system powinien być stosowany uwzględniając prawa dziecka. Prawa dziecka są potrzebne gdyż staja się narzędziem pracy nauczyciela, psychologa, pedagoga. Pozwalają na rozgraniczenie niedopuszczalnego łamania praw od uprawnionego ograniczenia praw. Dają poczucie pewności i pozwalają bronić się przed nieuzasadnionymi atakami ze strony dzieci, rodziców, dyrektorów o łamanie czy nie przestrzeganie praw dziecka. Należy pamiętać, że prawa dziecka są prawami człowieka mającego specyficzne potrzeby, któremu należy się specjalne traktowanie. Chronią przed siłą większości po to żeby ochraniać godność, osobowość dziecka, jego indywidualność i niepowtarzalność. Istota praw dziecka zawarta jest prawie międzynarodowym np. Konwencja o ochronie praw dziecka, Konstytucji RP, ustawach oraz aktach niższego rzędu , którym jest statut szkoły. Muszą jedne z drugich wynikać, a my jak chcemy zmienić rzeczywistość naszych dzieci musimy pamiętać o tych najwyższych. Statut szkoły musi zawierać wszystkie prawa dziecka, musi mówić co robić gdy owe prawa są łamane, musi być jawnym - zawsze mamy prawo do niego zajrzeć oraz musimy wiedzieć, że mamy wpływ na to co będzie w nim zapisane. Zmian w statucie dokonuje Rada Szkoły i Rada Pedagogiczna. ADHD i szkoła nie zawsze idą w parze. Prawa dzieci z ADHD są szczególnie łamane co odnotowało z pięciokrotna siłą w 2002 roku Biuro Rzecznika Praw Dziecka. Dziecko z ADHD w szkołach nadal jest źle postrzegane. Źle postrzegane nie tylko przez nauczycieli ale również przez rodziców innych dzieci. Szkoła często nie spełnia zadań jakie wynikają z prawa oświatowego .Szkoły często nie wiedzą jak zapewnić dziecku specjalne warunki nauki. Najczęściej łamanym prawem w szkołach jest prawo do prywatności. Pisanie petycji przez rodziców i szkoły, robienie wywiadówek i rozmowy bez zainteresowanych rodziców. "Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym". Nauczyciel nie może powiedzieć, że np. Jaś ma ADHD dlatego jest tak traktowany itp. Prawo do prywatności to zakaz ingerowania w sprawy, które należą do prywatnych, zakaz rozpowszechniania informacji, które organy administracyjne w tym szkoła zebrały na temat dziecka. Nic nie może się dziać bez naszej zgody czy wiedzy o naszych dzieciach. Czyli jak nauczyciel sporządza opinię nawet na prośbę sądu powinien o tym poinformować rodziców. Dzieci są tez często dyskryminowane z powodu ADHD. Należy pamiętać, że dyskryminacja to traktowanie osób w identycznej sytuacji w sposób różny ale również dyskryminacja jest traktowanie osób w różnej sytuacji w sposób jednakowy! Pamiętajmy, że ADHD jest pewnego rodzaju niepełnosprawnością więc musimy traktować te dzieci troszkę inaczej bo ich organizm jest nieco inny. ADHD jest zaburzeniem genetycznym, które wymaga leczenia ale którego wyleczyć się nie da. Przez umiejętne postępowanie możemy jednak poprawić funkcjonowanie dziecka. Objawy ADHD nie są winą dziecka ani jego rodziców, nie powodują też, że nauczyciel jest nieprofesjonalny. Dyskryminacją będzie więc ocenianie dziecka za objawy. To jest tak jakbyśmy oceniali kogoś kto nosi okulary i nie widzi dobrze tekstu z planszy czy tablicy. Jednak ADHD nie może być wymówką. Objawy zagrażające dziecku i innym powinny być ukarane, powinno się wyciągnąć określone konsekwencje. Każde dziecko zagwarantowane ma również prawo do nauki. Do 18 roku życia nauka jest obowiązkowa .Należy też pamiętać, że nie wolno usuwać dziecka ze szkoły rejonowej. Dziecko i my rodzice mamy prawo do otrzymywania informacji, prawo do posiadania poglądów i pytania dziecka o zdanie oraz wyrażania swojego zdania. Na terenie szkoły dziecko musi znać reguły .My zaś mamy również prawo do wglądu w dokumentacje szkoły dotyczącej jej sposobu funkcjonowania, wgląd do informacji zbieranych przez szkołę na temat naszego dziecka. W statucie muszą być zawarte rodzaje nagród i konsekwencji, sposoby przenoszenia ucznia np. do innego gimnazjum, jak skreśla się dziecko z listy uczniów, tryb odwoławczy od decyzji itp. Dziecko musi mieć zagwarantowane odpowiednie warunki pobytu w szkole, zapewniające mu bezpieczeństwo. Musi wiedzieć jakie są konsekwencje i kary. Konsekwencje powinny być zgodne z prawem ochrony przed przemocą. Oznacza to, że dziecko ma być traktowane w sposób godny.. Dziecko ma również prawo do wolności wypowiedzi .Prawo do swobody wypowiadania swoich opinii, przekonań, prawo do wypowiedzenia się na temat treści nauczania, możliwość wyrażania opinii dotyczących postępowania wobec uczniów itp. Poglądy dziecka nie mogą wpływać na ocenę ich postępów w nauce! Warto wspomnieć też o możliwości ograniczenia praw dziecka. Możemy ograniczyć prawa dziecku ale tylko regulaminem. W szkole statutem. Ograniczenie jednak musi być proporcjonalne do wykroczenia, musi czemuś służyć i być uzasadnione. Co robimy gdy prawa dziecka są łamane? W statucie szkoły musi być zapis o trybie składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia oraz tryb odwołujący się od kar. Kolejnym etapem jest skarga do dyrektora szkoły dalsza droga to Kuratorium - jeśli sprawy dotyczą nadzoru pedagogicznego. Skargi na funkcjonowanie szkoły, nieprawidłowości w wykorzystaniu budżetu, zatrudnienia kierujemy do Urzędu Miasta i Gminy. Tekst opracowany przez Agatę Majda - Polskie Towarzystwo ADHD na podstawie wykładu Joanny Pietrasik i Moniki Szaniawskiej „Uwarunkowania prawne dotyczące dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych w szkole" podczas konferencji „Diagnoza zespołu nadpobudliwości psychoruchowej".10 kwietnia 2006 r. Warszawa. Podcast z audycji Wieczór - Aleksandra Pezda. Aleksandra Pezda. Gośćmi audycji byli: Justyna Święcicka, Magdalena Skotnicka-Chaberek. Dostępna transkrypcja. Temat: Dziecko z ADHD w szkole. Magdalena Skotnicka-Chaberek i Justyna Święcicka Dzieci z ADHD (zespołem nadpobudliwości psychoruchowej), charakteryzują się nadmierną impulsywnością, ruchliwością oraz zaburzeniami koncentracji uwagi. Rodzice maluchów z ADHD bardzo często zgadzają się, aby ich szkrab zażywał leki, np. metylofenidat. Środki farmakologiczne działają tylko przez krótki okres, a ponadto mogą powodować wiele skutków ubocznych, jak wzrost tętna czy zmiany w DNA. Niektórzy rodzice dzieci z ADHD decydują się leczyć maluchy naturalnymi metodami. Powinni jednak uzbroić się w cierpliwość i opracować dokładny plan działania. Jak pomóc dziecku nadpobudliwemu? Co robić, a czego unikać? Jakie są inne sposoby leczenia dzieci nadpobudliwych? spis treści 1. Dzieci z ADHD 2. ADHD w zależności od wieku 3. Dzieci z ADHD w szkole Trudności dziecka z ADHD 4. Naturalne sposoby radzenia sobie z ADHD 5. Rady dla rodziców dzieci z ADHD rozwiń 1. Dzieci z ADHD Dzieci z ADHD, to maluchy dotknięte zespołem nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi. ADHD, nazywane także zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) powoduje, że dziecko nie potrafi skoncentrować się na tym co robi, nie słucha poleceń rodzica i nie jest w stanie usiedzieć w miejscu. Na ADHD składają się takie objawy, jak nadmierna impulsywność i ruchliwość oraz zaburzenia koncentracji uwagi. Zobacz film: "Choroby neurologiczne jako przyczyny depresji" Dziecko z ADHD bardzo łatwo się dekoncentruje, skupia uwagę na wszystkich bodźcach wokół, nie potrafi odróżnić bodźców istotnych od nieistotnych. Dzieje się tak wskutek wadliwej pracy układu nerwowego, w którym procesy pobudzania dominują nad procesami hamowania. Zespół nadpobudliwości dotyczy około 5-7% dzieci. Dwa razy częściej chorują na ADHD chłopcy niż dziewczynki. U dziewczynek ADHD bardziej manifestuje się w formie zaburzeń koncentracji – bujają w obłokach. U chłopców ADHD objawia się silniej w postaci zaburzeń zachowania – są impulsywni, agresywni, nieposłuszni. Bardzo często określa się ich mianem „niegrzecznych dzieci” albo oskarża rodziców o niewydolność wychowawczą. Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo popełnia wiele błędów wynikających z niedbałości, nie potrafi skoncentrować się na szczegółach, wysiedzieć w ławce przez 45 minut. Nie stosuje się do instrukcji, nie potrafi utrzymać przez dłuższy czas uwagi, nie umie zorganizować sobie pracy i zajęć, gubi rzeczy, jest roztargnione i zapominalskie. Ponadto, ciągle jest w ruchu, wykonuje nerwowe ruchy rąk albo nóg, wstaje z miejsca w czasie lekcji, jest nadmiernie gadatliwe, nie potrafi czekać na swoją kolej, wyrywa się do odpowiedzi, zanim padnie pytanie, przeszkadza innym. Brakuje mu samokontroli i refleksji na temat własnego zachowania. Nie potrafi podporządkować się normom społecznym, co często powoduje trudności w relacjach z rówieśnikami. Dziecko z ADHD może chcieć przejąć inicjatywę w zabawie, nie umie przegrywać, nie znosi porażek, często w sposób niezamierzony wyrządza krzywdę innym dzieciom. Z powodu braku kontroli własnych emocji i braku wytrwałości nie kończy zaczętych zadań, co uniemożliwia realizację celów. Inne symptomy ADHD, to: problemy ze snem, tiki nerwowe (nerwowe mruganie powiekami, robienie min, podrzucanie ramieniem), moczenie się i jąkanie. 2. ADHD w zależności od wieku ADHD jest źródłem różnych problemów, a ich obraz zmienia się w zależności od wieku. Najczęściej trudno jest określić początek wystąpienia objawów chorobowych, ale już we wczesnym dzieciństwie można dostrzec cechy nadpobudliwości. Pojawiają się problemy z łaknieniem albo ze snem. Dziecko może być nadmiernie drażliwe. W przedszkolu mogą pojawić się konflikty z rówieśnikami związane z bardzo dużą impulsywnością, a także uwidocznić się trudności w przyswajaniu i przestrzeganiu norm społecznych. Najłatwiej jednak zwykle zauważyć wzmożoną ruchliwość dziecka i nadmierną wrażliwość emocjonalną. Wiek szkolny to czas, kiedy objawy ADHD stają się bardziej widoczne. Oprócz nadmiernej ruchliwości i impulsywności problemem stają się deficyty uwagi, uniemożliwiające osiąganie dobrych wyników w nauce. Z czasem jednak objawy stopniowo ustępują, co zwykle manifestuje się w mniejszej aktywności ruchowej dziecka. Niestety, u około 70% dorastających osób z nadpobudliwością objawy ciągle się utrzymują. W tym okresie szczególnie wyraźne są trudności w kontaktach społecznych – z rówieśnikami i dorosłymi. Trudności w nauce, a także w konstruowaniu planów i ich realizacji, zmniejszają szanse na zdobycie wykształcenia adekwatnego do możliwości intelektualnych. Zwiększa się także ryzyko powikłań ( uzależnień, zachowań antyspołecznych, samobójstw, depresji, konfliktów z prawem). Tylko 5% spośród dzieci z ADHD będzie miało pełen zestaw objawów w wieku dorosłym. Jednak aż u połowy utrzyma się przynajmniej część objawów, które nie pozostaną bez wpływu na ich życie. Mogą się więc konfrontować z licznymi problemami w życiu zawodowym i osobistym, a nawet poważniejszymi kryzysami życiowymi. 3. Dzieci z ADHD w szkole Dzieci z ADHD bardzo często postrzegane jako nieposłuszne, niegrzeczne, trudne czy niepokorne. Nadmierna impulsywność i nadruchliwość sprawiają, że nauczyciel źle ocenia zachowanie dziecka z zespołem nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi. Dziecko zmagające się z ADHD ma problemy z koncentracją. Istotnie wpływa to na jego wyniki w nauce i ogólne funkcjonowanie między rówieśnikami. Niepowodzenia w szkole są powodem zaniżonej samooceny, braku motywacji do działania, niechęci do kontynuowania dalszej edukacji czy zdobycia wyższego wykształcenia. Młodzież z problemem ADHD postrzega szkołę jako swoje źródło porażek. Dzieci często narażone są na nieprzyjemne komentarze, zarówno ze strony rówieśników, jak i nauczycieli. Poszukiwanie akceptacji i uznania w oczach innych może wiązać się z chęcią zaimponowania rówieśnikom. Dziecko, chcąc przypodobać się innym znajomym, może sięgać po papierosy, alkoho czy inne substancje psychoaktywne np. dopalacze, narkotyki. Problemem może stać się również wagarowanie czy przemo. Niezwykle ważna jest rola rodziców i nauczycieli w życiu dziecka z ADHD. Dla zwiększenia komfortu życia dziecka z ADHD, adekwatnego wykorzystania jego możliwości intelektualnych, a także dla uniknięcia kosztownych społecznie powikłań ważne jest umiejętne wspieranie go w pokonywaniu trudności szkolnych. Trudności dziecka z ADHD Dziecko dotknięte ADHD może napotykać się na wiele trudności w okresie edukacji. Spędzenie czterdziestu pięciu minut bez odchodzenia od ławki może być dla dziecka nadpobudliwego niezwykle problematyczne. Na domiar złego dziecko z ADHD ma trudności w zapamiętaniu nowego materiału, co wynika w dużej mierze z zaburzeń uwagi. Trudno jest mu wybrać z dużej ilości informacji te, które są istotne i na których powinno się skupić. Spędzanie czasu w szkole może być dla dziecka bardzo uciążliwe, ponieważ łatwo się dekoncentruje pod wpływem innych bodźców (śpiewania ptaków, głośnego czytania, kichania). Sporym problemem są np. długie czytanki, trudne do zapamiętania. Przyswojenie materiału staje się dla dziecka nadpobudliwego prostsze, gdy zostaje on przekazany w postaci krótkich, zwięzłych, podkreślonych lub zaznaczonych innym kolorem, wypunktowanych, wyróżnionych zdań. Niska koncentracja, nadmierna impulsywność, nadmierna ruchliwość nie sprzyjają nauce. Dzieci z ADHD często obciążone są: dysleksją (problemy w nauce czytania), dysortografią (popełnianie błędów ortograficznych, pomimo znajomości reguł pisowni), dysgrafią (problemy z pisaniem), dyskalkulia (zaburzenie zdolności wykonywania działań arytmetycznych). Czytanie, pisanie i liczenie to umiejętności, na które szkoła kładzie szczególny nacisk. Pozwalają one uczniom gromadzić i komunikować wiedzę, a co za tym idzie ułatwiają poznawanie i organizowanie sobie otaczającego świata. Deficyty w tych obszarach są zatem dużą trudnością dla dziecka i dodatkowo zmniejszają szanse na sukces w edukacji. Z wymienionymi specyficznymi trudnościami szkolnymi nierzadko współwystępują u dziecka z ADHD zaburzenia językowe. Mogą przejawiać się w zbyt szybkim i głośnym mówieniu, częstym odbieganiu od tematu, braku umiejętności budowania poprawnych wypowiedzi pod względem stylistycznym i gramatycznym, nieprzestrzeganiu ogólnie przyjętych zasad prowadzenia konwersacji. To kolejny czynnik znacznie utrudniający zdobywanie wiedzy i odnoszenie sukcesów szkolnych. Co więcej, zaburzenia językowe znacznie upośledzają możliwości komunikacji z rówieśnikami i z dorosłymi, co może prowadzić do izolacji, poczucia osamotnienia i dalej – niskiej samooceny. 4. Naturalne sposoby radzenia sobie z ADHD Przygotowanie planu dnia dla dziecka – ta porada dotyczy wszystkich dzieci, ale jest szczególnie ważna w przypadku szkrabów cierpiących na ADHD. Malec powinien wiedzieć, kiedy ma czas na zabawę, kiedy na odrabianie lekcji, o której godzinie zje obiad i kolację. Dziecko z ADHD powinno wyładowywać nadmiar energii w trakcie zajęć zaplanowanych przez rodziców (jazda na rowerze, basen, spacer w parku, bieganie), a nie podczas wykonywania innych czynności (posiłki, odrabianie lekcji). Warto też pamiętać o diecie wspartej suplementami. Dieta dziecka z ADHD nie może zawierać cukru i sztucznych barwników, które potęgują podenerwowanie i impulsywność. Rodzice powinni wykonać badania na drożdże, które zweryfikują, czy produkty z drożdżami nie powodują zaburzeń czucia i czynności. Dziecko z ADHD powinno jeść dużo świeżych warzyw i owoców. Naturalne środki pomagają dziecku w regulowaniu emocji, wzmocnieniu koncentracji, utrzymaniu spokoju i rozsądku, a ponadto wspomagają zdrowy przepływ tlenu do mózgu. Rozmowa z dzieckiem to kolejna ważna kwestia. Ono potrzebuje informacji od rodziców, co się dzieje i czego ma się spodziewać. Trzeba mu mówić, że zostało mu jeszcze pięć minut zabawy, a potem wspólnie wychodzimy z parku i idziemy na kolację. Dziecku z ADHD trzeba odmierzać czas. Opieka nad szkrabem z ADHD jest niezwykle wyczerpująca – najlepiej towarzyszyć mu do snu. Jeśli maluch ma problemy z zaśnięciem, rodzice mogą czytać mu książkę. Dziecko na pewno uspokoi się dzięki masażowi pleców przy muzyce relaksacyjnej. 5. Rady dla rodziców dzieci z ADHD Maluchom z ADHD potrzebny jest przede wszystkim ład, konsekwencja i rutyna. Jak pomóc dziecku nadpobudliwemu? Uporządkuj otoczenie zewnętrzne – wprowadź porządek i rutynę. Dzieci z ADHD lubią mieć stały harmonogram dnia i wiedzieć, co ich czeka, kiedy jest pora posiłków, odrabiania lekcji, odpoczynku i snu. Daje im to poczucie bezpieczeństwa i stałości. Bądź tolerancyjnym i cierpliwym rodzicem! Męczące zachowania dziecka są też męczące dla niego samego – maluch ma trudności w szkole, nie może znaleźć przyjaciół, czuje się samotny, trudno odnieść mu sukces i poczuć satysfakcję. Ogranicz ilość bodźców i zadbaj o spokój! Kiedy dziecko odrabia lekcje, wyłącz telewizor. Kiedy maluch je, niech nie siedzi przed komputerem. Ogólna zasada brzmi: „Jak najmniej dystraktorów – czynników zaburzających koncentrację!”. Stosuj proste komunikaty! Mów konkretnie i jasno – zamiast powiedzieć: „Posprzątaj pokój”, lepiej powiedzieć: „Pościel łóżko” lub „Schowaj ubrania do szafki”. Planuj – dzieci nadpobudliwe łatwo wytrącić z równowagi tym, co niespodziewane i nagłe. Przewiduj i pracuj małymi krokami – rozkładaj zadania na prostsze, mniej odległe czynności i po każdym z nich nagradzaj dziecko, by wzbudzić w nim motywację i chęć do dalszej pracy. Zorganizuj miejsce pracy dla dziecka – powinno być ono wygodne, spokojne, z małą ilością przedmiotów wokół, które mogłyby rozproszyć uwagę szkraba. Najlepiej, by miejsce pracy dziecka składało się z biurka, krzesła, lampki. Zero plakatów, pojemniczków na przybory, misiów, zabawek itp. Chwal dziecko za każdy najmniejszy postęp! Nagrody zewnętrzne mobilizują dziecko do starań. Szukaj profesjonalnego wsparcia dla dziecka u psychiatrów i psychologów dziecięcych oraz w lokalnych poradniach pedagogiczno-psychologicznych. Nie obwiniaj się za porażki i niepowodzenia. Nawet najlepszy rodzic traci cierpliwość i wybucha agresją. Umiej przyznać się do błędu i przeproś dziecko, kiedy stracisz panowanie nad sobą. Wprowadź rytuał spania – kolacja, kąpiel, czytanie bajki, sen. To ułatwi zasypianie nadpobudliwemu maluchowi. Karm dziecko regularnie. Unikaj pokarmów, które zawierają dużo cukru, konserwantów, sztucznych barwników i kofeinę – mogą dodatkowo pobudzić i tak niespokojne dziecko. Dostosuj tempo pracy do możliwości psychofizycznych dziecka. Pomyśl o zapisaniu dziecka na dodatkowe zajęcia, w czasie których mogłoby spożytkować nadmiar energii i nauczyć się reguł społecznych. Może być to basen, piłka nożna, tai-chi, jazda na rowerze itp. Organizuj czas dziecka, wykorzystując takie przybory, jak terminarze, kalendarze, notatniki, tablice do przypinania informacji. Wiedza przekazywana w interesujący sposób jest łatwiej przyswajana. Ponadto, w przypadku deficytów uwagi, z którymi mamy do czynienia w ADHD, pomocną techniką może być, np. podkreślanie lub wskazywanie najważniejszych fragmentów tekstu. Warto wykorzystywać wykresy, tabelki i inne narzędzia porządkujące wiedzę i pomagające wyselekcjonować najważniejsze informacje, na których dziecko ma skoncentrować swoją uwagę. Wprowadzając strukturę czasową w odniesieniu do nauki i odrabiania prac domowych, nie można zapominać o wygospodarowaniu czasu na inne zajęcia, szczególnie te przyjemne dla dziecka. Jeden dzień w tygodniu powinien być dniem bez odrabiania lekcji – zadbajmy o relaks! Rodzice dzieci nadpobudliwych powinni mieć świadomość, jakie potrzeby ma ich pociecha. Dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi pragnie wsparcia, by móc skupić się na jednej czynności i doprowadzić ją do końca. Chce wiedzieć, co zdarzy się za chwilę. Potrzebuje czasu na zastanowienie, nie lubi być ponaglane. Kiedy nie potrafi czegoś zrobić, chce, by dorosły wskazał mu wyjście z trudnej sytuacji. Potrzebuje jasnych komunikatów, precyzyjnych instrukcji, przypomnień i zadań, podczas realizacji których się nie zgubi. Uwielbia pochwały i ma świadomość, że jest męczące dla otoczenia. Przede wszystkim jednak pragnie być kochane i akceptowane! Pomoc dzieciom z ADHD nie ogranicza się tylko do podawania leków (np. metylofenidat, atomoksetyna). Leki jedynie redukują nasilenie objawów, ale nie znoszą przyczyn zaburzeń. Rodzice powinni być czujni na problemy wtórne do ADHD, jak niepowodzenia szkolne, niska samoocena, zaburzenia mowy, specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu (dysleksja, dysgrafia, dysortografia). Każde dziecko z ADHD potrzebuje indywidualnej terapii. Obecnie leczenie nadpobudliwości obejmuje różnego rodzaju formy terapii – zajęcia kompensacyjne, terapia behawioralna, zajęcia logopedyczne, metoda integracji sensorycznej, kinezjologia edukacyjna, muzykoterapia, bajkoterapia, terapia zajęciowa itp. Najlepsze efekty daje współpraca środowiska rodziców z gronem pedagogicznym. Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki. polecamyWskazówki do pracy z nadpobudliwym uczniem w szkole – ADHD-OWY DEKALOG[5] Posadź nadpobudliwego ucznia blisko siebie (najlepiej w pierwszej ławce) ze spokojnym uczniem, lecz nie najlepszym przyjacielem Nadpobudliwy uczeń łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest jednym z najczęstszych zaburzeń wieku dziecięcego. Każdego dnia wielu nauczycieli, rodziców i dzieci boryka się z tym problemem, co potwierdza niniejsza książka. Jest ona oparta na wieloletnim doświadczeniu autorów, wybitnych specjalistów w zakresie indywidualnej i grupowej pracy z dziećmi z ADHD, prowadzących warsztaty dla ich rodziców oraz szkolenia dla nauczycieli. ADHD w szkole łączy cechy kompleksowego podręcznika i skutecznego poradnika. Autorzy prezentują aktualne informacje na temat zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, jego typowe objawy oraz cechy odróżniające go od innych zaburzeń. W przejrzysty sposób oddzielają fakty od mitów i podpowiadają, jakie kroki należy podjąć, gdy zauważymy u dziecka pierwsze symptomy zaburzenia. Omawiają kwestie dotyczące akceptacji osoby z ADHD, funkcjonowania dzieci z tym zespołem w domu dziecka czy rolę szkolnego asystenta ucznia. Opisują wiele strategii pracy z dziećmi z ADHD, najpopularniejsze i najskuteczniejsze metody i narzędzia terapeutyczne oraz kryteria diagnostyczne. Proponują także program szkoleniowy dla nauczycieli, który z pewnością – podobnie jak wszystkie zawarte w książce rady i wskazówki – pomoże im osiągać coraz lepsze rezultaty w pracy z uczniami z ADHD. Kategorie: Książki » Poradniki Książki » Publikacje akademickie » Nauki społeczne » Pedagogika, Oświata i szkolnictwo » Wychowanie, Resocjalizacja Książki » Publikacje akademickie » Nauki społeczne » Pedagogika, Oświata i szkolnictwo » Dydaktyka » Pedagogika specjalna Książki » Publikacje akademickie » Nauki społeczne » Pedagogika, Oświata i szkolnictwo » Oświata, Szkoły, Organizacje wychowawcze Książki » Publikacje akademickie » Nauki społeczne » Psychologia, Psychoterapia » Rodzina i małżeństwo » Dziecko, młodzież Książki » Publikacje specjalistyczne » Nauki społeczne » Pedagogika, Oświata i szkolnictwo » Wychowanie, Resocjalizacja Książki » Publikacje specjalistyczne » Nauki społeczne » Pedagogika, Oświata i szkolnictwo » Dydaktyka » Pedagogika specjalna Książki » Publikacje specjalistyczne » Nauki społeczne » Pedagogika, Oświata i szkolnictwo » Oświata, Szkoły, Organizacje wychowawcze Książki » Publikacje specjalistyczne » Nauki społeczne » Psychologia, Psychoterapia » Rodzina, Małżeństwo » Dziecko, Młodzież Redakcja: Marta Jerzak, Artur Kołakowski Język wydania: polski ISBN: 9788374895972 EAN: 9788374895972 Liczba stron: 300 Wymiary: Waga: Sposób dostarczenia produktu fizycznego Sposoby i terminy dostawy: Odbiór osobisty w księgarni PWN - dostawa do 3 dni robocze InPost Paczkomaty 24/7 - dostawa 1 dzień roboczy Kurier - dostawa do 2 dni roboczych Poczta Polska (kurier pocztowy oraz odbiór osobisty w Punktach Poczta, Żabka, Orlen, Ruch) - dostawa do 2 dni roboczych ORLEN Paczka - dostawa do 2 dni roboczych Ważne informacje o wysyłce: Nie wysyłamy paczek poza granice Polski. Dostawa do części Paczkomatów InPost oraz opcja odbioru osobistego w księgarniach PWN jest realizowana po uprzednim opłaceniu zamówienia kartą lub przelewem. Całkowity czas oczekiwania na paczkę = termin wysyłki + dostawa wybranym przewoźnikiem. Podane terminy dotyczą wyłącznie dni roboczych (od poniedziałku do piątku, z wyłączeniem dni wolnych od pracy). Marta Jerzak Psycholog, psychoterapeuta, trener programu przeciwdziałania agresji, pedagog terapeuta. Zajmuje się psychoterapią dzieci, młodzieży i osób dorosłych oraz diagnozą i terapią zaburzeń rozwojowych u dzieci i młodzieży – ADHD, problemów z zachowaniem, specyficznych trudności szkolnych, doradztwem zawodowym itp. Prowadzi Warsztaty dla Dobrych Rodziców pomagające radzić sobie na co dzień z trudnymi zachowaniami dzieci. Od lat pracuje jako psycholog w szkole. Jest współautorką podręcznika na temat zaburzeń zachowania i sposobów postępowania z trudnymi zachowaniami dzieci na terenie szkoły. Każdy jest inny i może wymagać innych sposobów ułatwiających uczenie się. Dlatego tak ważna jest psychoedukacja – psychoedukacja rodziców oraz dzieci. Mogą to być również konsultacje z psychologiem dziecięcym. Dzięki temu można dopasować konkretne narzędzia do dziecka z ADHD, aby mu jak najlepiej pomóc w nauce. Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo sprawiają wiele problemów nauczycielomw szkole oraz rodzicom w domu. Charakterystyczne ich cechy, tj. nadmierna ruchliwość, zaburzenia uwagi, impulsywność, a także często towarzyszące im kłopoty z zapamiętywaniem i skłonność do nadmiernie żywych reakcji emocjonalnych powodują, że dzieci te nie radzą sobie z nauką oraz z zasadami zachowania i funkcjonowania w szkole. Jak zauważa dr n. med. Anna Leszczyńska-Rodziewicz - psychiatra z Poznania, już w przedszkolu dzieciom stawiane są zadania wymagające skupienia uwagi np. siedzenie w jednym miejscu, czekanie na swoją kolej itp. Uwaga i koncentracja dojrzewają jednak do 6 – 7 roku życia, więc ADHD zdiagnozować można u dziecka dopiero w wieku szkolnym. Mimo wszystko istotne jest znalezienie przyczyny niepokojącego zachowania dziecka i obserwowanie go w grupie rówieśników. Brak koncentracji, roztargnienie zdarza się każdemu pod wpływem różnych czynników np. problemów rodzinnych (rozwód rodziców), depresji, alergii czy innych chorób. Jednak jeśli wykluczy się te czynniki, a problem z nieodpowiednim zachowaniem utrzymuje się przez dłuższy czas i w różnych okolicznościach (np. w szkole, podczas spotkań z rodziną), wówczas można podejrzewać ADHD. Po zbadaniu i obserwacji dziecka oraz informacji uzyskanych od rodziców oraz wychowawcy, taką diagnozę może postawić tylko lekarz książce pt. „W świecie ADHD” i ADHD rozumiane jest jako zaburzenie neurologiczne, na które składa się następująca grupa objawów: • impulsywność• zaburzenia koncentracji• nadruchliwość / nadmiar energiiStopień natężenia i długość trwania tych objawów są znacznie intensywniejsze niż u dzieci zdrowych, co przeszkadza w codziennym objawem ADHD jest niemożność skupienia uwagi na jednej rzeczy oraz łatwe rozpraszanie, co wpływa na funkcjonowanie w otoczeniu zarówno w domu, jak i w szkole. Jednego dnia dziecko dobrze sobie radzi z daną czynnością/zadaniem, np. tabliczką mnożenia, a następnego fatalnie. Jego koncentrację zaburza każdy szczegół: odgłosy za oknem, rozmowy kolegów itp. To sprawia, że dzieci osiągają gorsze wyniki w nauce, choć często są inteligentne i zdolne. ADHD mogą towarzyszyć inne zaburzenia, np. dysleksja. Dziecko cierpiące na ADHD ma kłopoty z planowaniem i doprowadzeniem do końca tego, co zaczęło. Poza tym działa impulsywnie, ma problemy z przestrzeganiem zasad. Trudno jest przewidzieć, co za chwilę zrobi. Jego zachowanie może być niebezpieczne dla innych osób, jak i dla niego samego. Przykład takiego zachowania ukazuje w swoim artykule dot. ADHD dr n. med. Kinga Szymona – specjalista psychiatrii dzieci i młodzieży. „Dziecko z ADHD najpierw przebiegnie przez jezdnię, a potem przypomni sobie, że jednak trzeba stanąć i rozejrzeć się.” Jeśli chodzi o nadruchliwość/nadmiar energii, może ona wystąpić, lecz nie musi. Objawia się poprzez: wstawanie z miejsca w klasie, stukanie palcami i nogami, rozglądanie się, gwizdanie itp. Zachowania te ogólnie uznawane są jako brak skupienia przy wykonywaniu danego zadania, jednak właśnie w ten sposób dzieci z ADHD mogą się skoncentrować. Przez to, że nie potrafią dostosować się do wymagań życia społecznego, są mniej lubiane i nieakceptowane przez rówieśników. Dorośli także nie akceptują ich zachowania. Dzieci z ADHD często słyszą negatywne uwagi na swój temat od rodziców, nauczycieli i innych dzieci. Chociaż starają się zachowywać poprawnie, nie widać efektów. Ciągłe uwagi, krytyka oraz brak pochwał sprawia, że spada u dziecka samoocena. Stosowany przez nauczycieli system kar i nagród w przypadku dzieci z ADHD nie sprawdza się, dlatego w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym im. Janusza Korczaka w Strzelcach Krajeńskich sformułowano strategie edukacyjne, które stymulują, motywują i regulują zachowania. Są to:- struktura: przejrzyste reguły, zwyczaje, wskazówki i oczekiwania,- konkret: stosowanie wizualnych wskazówek, zachęty, powtarzania poleceń,- spójność: rozsądne użycie korygującej informacji zwrotnej przy ustanawianiu terminów,- motywacja: częste dodatnie wzmocnienia oraz konsekwencje,- integrujące lekcje: wyzwolenie wyobraźni i ciekawości dziecka przez entuzjazm, kreatywność i nowości. Nieleczone ADHD sprawia, że nie mogąc sprostać obowiązkom szkolnym, dzieci nie chcą się uczyć, popadają w nałogi i poszukują akceptacji wśród młodocianych potrzebuje specjalnej motywacji, by potrafiło dostatecznie długo zajmować się daną rzeczą/ zadaniem. Jak piszą Edward Hallowell i John Ratey w książce pt „ W świecie ADHD”, wzmacniaczy motywacji nie należy jednak traktować jak łapówkę. Dzieci z ADHD to urodzeni przedsiębiorcy, uwielbiają rywalizację, ryzyko, ale potrzebują też pochwał i pozytywnych informacji zwrotnych. Potrafią skoncentrować się pod wpływem stresu, np. w gabinecie lekarskim lub wtedy, kiedy są zainteresowane daną rzeczą. Potrzebują jednak osoby, która pomoże im zakończyć to, co zaczęły, pomoże rozwijać zainteresowania i ustali w czym są dobrzy. Niczym trener drużyny udzieli wskazówek, pomoże zapanować nad chaosem i uporządkować obowiązki domowe i szkolne. Zadaniem dorosłych jest zmienić negatywne nastawienie otoczenia do dziecka, dostrzegać jego pozytywne cechy oraz ustalić reguły i konsekwencje ich negatywnych cech u dzieci z ADHD można dostrzec pozytywne cechy, takie jak odwaga, upór, kreatywność czy energiczność. Z powodzeniem mogą odnosić sukcesy, jak inne nie jest chorobą, na którą znajdziemy sprawdzone lekarstwo. Rodzice muszą wiedzieć o tym, iż można leczyć takie dzieci farmakologicznie, ale ważne są również wszelkie metody psychoterapeutyczne, terapie rodzinne. Poza tym osobom z ADHD w codziennym funkcjonowaniu pomagają rytuały i harmonogramy, przedmioty przypominające o czymś, np. karteczki samoprzylepne, jak również ćwiczenia fizyczne wyładowujące nadmiar Hallowell i John Ratey w książce pt. “Jak żyć z ADHD” piszą, iż „ADHD staje się chorobą wówczas, kiedy dziecko nie potrafi odnaleźć się w normalnym życiu. Jeśli natomiast potrafią panować nad złymi cechami ADHD, będą w stanie funkcjonować zgodnie ze środowiskiem rozwijając swoje uzdolnienia.”Jak wspominałam wcześniej, ADHD może występować bez nadruchliwości. Osoby z takim ADHD to zazwyczaj marzyciele, którzy „głowę mają w chmurach”, w czasie trwania lekcji często patrzą w stronę okna, wyłączają się w czasie rozmowy. Otoczenie odnosi wrażenie, że są to osoby leniwe, gdyż nie przestrzegają terminów i często spóźniają się. Kluczowym objawem ADHD bez nadruchliwości jest skłonność do rozpraszania się. W takiej sytuacji niezwykle trudno jest wykryć ADHD, gdyż trudności z koncentracją mogą być wynikiem traumatycznych wydarzeń, codziennego pośpiechu, depresji, gwałtownych zmian w życiu, stanów chorobowych czy stosowania niektórych leków. Jednak czasami właśnie przyczyną może być nierozpoznane rodzinne z dzieckiem z ADHD może obfitować w liczne konflikty. Często odczuwają one niechęć do rodziców, którzy mówią im, co mają robić, zmuszają do kompromisów i podporządkowania się panującym zasadom. Dlatego bardzo ważne są więzi rodzinne, które dają poczucie zrozumienia, szacunku do drugiego człowieka, wspólnoty. Istotne jest, by robić coś wspólnie, np. chodzić na spacery, razem oglądać telewizję czy spożywać wspólnie posiłki. Jak wspominają Edward Hallowell i John Ratey, którzy sami mają ADHD, z doświadczenia wiedzą, że dzieci z ADHD są często źródłem rodzinnych sprzeczek i kłótni między małżonkami. Rodzice odczuwają złość i pod wpływem złych emocji nierzadko atakują dziecko, a również siebie nawzajem. Podobnie może być w szkole. Dziecko z ADHD może zakłócić prowadzenie lekcji przy udziale innych kolegów, a nauczyciela doprowadzić do złości i emocjonalnego wycieńczenia. ADHD wpływa na całą klasę i rodzinę. Często dorośli mają dość takiego zachowania. Ponieważ nie mogą zapanować nad zachowaniem dziecka, okazują coraz mniej zrozumienia wobec wymówek i usprawiedliwień dziecka, i wyznaczają dla niego karę. Taka walka z dzieckiem nie prowadzi do konstruktywnych rozwiązań. Może co prawda na krótką chwilę poprawić sytuację, jak odrobienie zadania domowego czy wyniesienie śmieci, jednak jest to okupione wcześniejszymi negatywnymi emocjami. Dziecko, które ma wymierzane ciągle kary, może znienawidzić rodziców. Wówczas nie będzie szans na szczerą rozmowę, szacunek czy miłość. Dlatego istotne jest rozpoznanie ADHD, poddanie dziecka badaniom psychiatrycznym i stosowanie określonych terapii. Ważne jest, by opanować buntowniczość dziecka i sprawić, żeby było bardziej zorganizowane i przypilnowane. Należy budować atmosferę wsparcia i współpracy. Z takim dzieckiem trzeba nauczyć się negocjować, wysłuchać tego, co dziecko ma do powiedzenia i nie podchodzić do negocjacji z pozycji walki. Negocjowanie nie zawsze jest możliwe zwłaszcza w przypadku młodszych dzieci, które potrzebują struktury i ograniczeń. Jak piszą i „negocjowanie to klucz do kierowania zachowaniem w każdej rodzinie i grupie.” Nie jest to łatwe, gdyż dzieci, jak każdy zresztą, nie lubią ciągłych rozkazów i kontrolowania. To zwiększa napięcie i budzi konflikty w rodzinie. Dzieci wolą walkę niż negocjacje, bo walka jest ciekawsza, niesie za sobą więcej oraz nauczyciele nie są specjalistami, mogą jednak korzystać z pomocy psychologa, pedagoga i innych osób, które mają doświadczenie i wiedzę dotyczącą ADHD. Najważniejszą rzeczą jaką mogą zrobić, to zwracanie uwagi na emocje dziecka pojawiające się w procesie uczenia, wnikliwe obserwowanie jego zachowania (czy jest podekscytowane czy znudzone), planowanie i organizowanie pracy dziecka w domu i w szkole (tworzenie tabel, spisów, powtarzanie wskazówek i zapisywanie ich, określenie zasad i granic). Nieocenione jest nawiązywanie kontaktu wzrokowego z dzieckiem, by w ten sposób odciągnąć go od rozmyślania i „sprowadzić na ziemię”. Dobrą wskazówką dla nauczycieli jest sadzanie takich dzieci blisko swojego biurka w klasie i przejmowanie dowodzenia, co hamuje i łagodzi, a nie karze. Wszelkie zmiany sprawiają wiele trudności, dlatego dobrze jest, kiedy wcześniej przygotujemy dziecko do zmian, opowiemy, co się wydarzy w najbliższych dniach. Aby dzieci nie czuły się przytłoczone nadmiarem obowiązków, warto dzielić większe zadania na mniejsze oraz wspierać i zachęcać do ich wykonania. Jeśli dziecko ma problemy z zapamiętywaniem, należy nauczyć je mnemotechniki czyli sztuki zapamiętywania na zasadzie podpowiedzi, rymów, kodów, skojarzeń itp. Dzieci z ADHD muszą mieć jasno sformułowane oczekiwania, uproszczone instrukcje i polecenia. W przypadku młodszych dzieci, jeśli jest to możliwe, warto przekształcać zadania do wykonania w u dziecka zostanie zdiagnozowane ADHD, należy nauczyć je tego, by nie wykorzystywały zaistniałego faktu na zasadzie wymówek i tłumaczeń. ADHD może służyć jako wyjaśnienie, ale nie może być usprawiedliwieniem zachowania czy popełnionych błędów. Na tym etapie ważna jest także współpraca z nauczycielami w szkole dziecka, a także z rodziną, aby nauczyć ich i zrozumieć postępowanie z chorym na zespół nadpobudliwości. Dodatkowo mówi się także o wpływie diety na postępy w leczeniu objawów ADHD, jednak nie zostało to potwierdzone przez znaczące badania [2,3]. Sposoby radzenia sobie z … nadmierną impulsywnością 1. Wspólnie z uczniem opracuj system zasad, reguł oraz związanych z nim nagród i konsekwencji: stworzony system musi być zrozumiały dla ucznia, obowiązujące zasady w formie graficznej powieś na widocznym dla ucznia miejscu w klasie, kiedy dziecko koniecznie chce z Tobą rozmawiać, gdy jesteś zajęty, podaj mu kartkę, aby zapisało to, co przyszło mu właśnie do głowy i czym chce się z Tobą podzielić, porozmawiaj o tym z nim później, ostrzegaj dziecko przed zrobieniem czegoś, czego robić mu nie wolno, często przypominaj, że istnieją reguły, dopiero po kilku przypomnieniach zastosuj konsekwencje, kary i nagrody stosuj natychmiast, wzmacniaj wszystkie przejawy pożądanego zachowania. 2. Rozpoczynaj zajęcia lekcyjne od ćwiczeń odprężających, a następnie kinestetycznych. 3. W różnych sytuacjach zatrzymaj się na chwilę i poproś, aby dziecko opowiedziało, co może się zdarzyć (Co by było, gdyby…). 4. Przewiduj, kiedy nastąpi niepożądane, impulsywne zachowanie i powstrzymuj ucznia przed wykonaniem takiej czynności, mów jednocześnie o następstwach i konsekwencjach. Zobacz: zasady dobrej organizacji pracy ucznia nadruchliwością Włącz ucznia do aktywnego udziału w lekcji. Organizuj dziecku czas, by miało okazję do ruchu, ale jak najmniej przeszkadzało otoczeniu – może być Twoim pomocnikiem w prostych czynnościach. Zaplanuj krótkie przerwy w czasie dłuższych prac na wyładowanie zgromadzonej energii. Zasugeruj rodzicom udział dziecka w zajęciach sportowych. zaburzeniami koncentracji uwagi Ogranicz ilość bodźców dochodzących do ucznia. Stosuj indywidualizację pracy oraz stałą bezpośrednią pracę z uczniem. Dostosuj tempo pracy do możliwości ucznia. Wyznacz uczniowi konkretny cel i podziel zadania na mniejsze etapy. Natychmiastowo kontroluj poprawność wykonania zadań. Opracowanie: pedagog Kinga Ignaszewska - Łaz Źródło: Hallowel E., Ratey J. W świecie ADHD. Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi u dzieci i dorosłych. Natowska H. Wychowanie dziecka nadpobudliwego. Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M. Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. Wolańczyk T., Kołakowski A., Pisula A., Skotnicka M. Dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). Objawy i sposoby pomocy. Zobacz także: Jak ćwiczyć język w podróży? W związku tym Organizacja Narodów Zjednoczonych spisała prawa dzieci w Konwencji o Prawach Dziecka. Państwo, które do konwencji przystąpi, zobowiązuje się do przestrzegania zawartych w niej praw. W Polsce Konwencja obowiązuje od 1991roku – czyli …. lat. Piosenka „Zakazany owoc” Uczeń: Niech się wreszcie każdy dowie Gości online: 12 Użytkowników online: 0 Łącznie użytkowników: 29,133 Najnowszy użytkownik: Anka127 1. Wstęp Dzieci, które demonstrują trudne i destrukcyjne zachowania, stanowią powód zmartwień zarówno rodziców, jak i nauczycieli. Od pewnego czasu uznaje się, ze jeśli dziecko jest niespokojne, z trudem skupia się na danym zadaniu i jest impulsywne, to mamy do czynienia z problemem poważniejszym niż po prostu "złe zachowanie". W opisie podobnych przypadków stosuje się rozmaite terminy : zespół nadpobudliwości psychoruchowej zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi zespół nadruchliwości zespół hiperkinetyczny wczesnodziecięcy zespół psychoorganiczny zespól deficytu uwagi i nadruchliwości ( ZDUN ) Choć trudno określić, kto pierwszy zdefiniował te zaburzenia, zwykle wskazuje się brytyjskiego pediatrę Georga'a Frederica Stilla, który w cyklu wykładów wygłoszonych w 1902 roku w Royal College Phisicianus opisał spotkane w praktyce lekarskiej dzieci trudno poddające się kontroli, objawiające oznaki nieposłuszeństwa, pozbawione "woli opanowania" i ogólnie niesforne, nieuczciwe oraz samowolne. Wysunął on hipotezę, że stan ten nie jest skutkiem błędów wychowawczych ale raczej został odziedziczony lub spowodowany uszkodzeniami okołoporodowymi. Oddzielając objawy nadruchliwości od koncepcji uszkodzenia mózgu, Stella Chess w 1960 roku i inni mniej więcej w tym samym czasie, zaczęli pisać o "syndromie dziecka nadruchliwego". Chess widziała objawy jako element "fizjologicznej nadruchliwości", której przyczyny tkwią raczej w biologii niż w środowisku. W latach siedemdziesiątych wielu uczonych badało zespół nadruchliwości, Virginia Douglas z Kanady, która obserwując objawy towarzyszące nadruchliwości, wydzieliła cztery główne cechy mające znaczenie dla klinicznego obrazu choroby : trudności w podtrzymaniu uwagi i wysiłku impulsywność problemy z kontrolą poziomu pobudzenia potrzeba bezpośredniego wzmocnienia W dużym stopniu dzięki tej pracy, w 1980 roku chorobę nazwano "zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi". 2. Szczegółowe kryteria diagnostyczne Obecnie w piśmiennictwie światowym oficjalnie używane są dwie nazwy : Attention Deficit Hyperactivity Disorder ( ADHD) czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi - klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego ( DSM - IV ) . Hyperkinetic Disorder czyli zespół hiperkinetyczny - międzynarodowa klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych Światowej Organizacji Zdrowia ( ICD - 10 ) . Różnice między obiema klasyfikacjami są niewielkie. Główna z nich to wyodrębnienie przez amerykańskich psychiatrów podtypów ADHD. Jest to szczególnie ważne i pomocne dla uszczegółowienia diagnozy. Klasyfikacja DSM- IV ( szczegółowe kryteria wg. ICD -10 zawiera dodatek A ) Przynajmniej sześć spośród następujących objawów nieuwagi utrzymuje się przez przynajmniej sześć ostatnich miesięcy w takim nasileniu, że zachowanie dziecka wyraźnie odbiega od oczekiwanego na danym poziomie rozwoju : Często nie udaje mu się skoncentrować na szczegółach lub popełnia bezmyślne pomyłki w zadaniach szkolnych i innych pracach. Często ma trudności z utrzymaniem uwagi w trakcie wykonywania różnych zadań lub w czasie zabawy. Często sprawia wrażenie, że nie słuch, gdy się do niego mówi. Często nie stosuje się do podanych wskazówek i nie kończy prac szkolnych lub powierzonych mu zadań ( nie dlatego, że się buntuje lub nie rozumie polecenia ). Często ma trudności z organizowaniem wykonywanych zadań i czynności. Często unika, nie lubi lub z niechęcią angażuje się w zadania wymagające dłuższego wysiłku umysłowego ( jak praca w szkole czy odrabianie lekcji ). Często gubi potrzebne mu rzeczy ( np. zabawki, przybory szkolne, zeszyty, książki ). Bardzo łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców niezwiązanych z wykonywaną czynnością. Często zapomina co ma zrobić. lub przynajmniej sześć spośród następujących objawów nadmiernej aktywności ( 1 - 6 ), impulsywności ( 7 - 9 ) utrzymuje się przez przynajmniej sześć ostatnich miesięcy w takim nasileniu, że zachowanie dziecka wyraźnie odbiega od oczekiwanego na danym poziomie rozwoju : Często niespokojnie porusza rękami, stopami lub wierci się na krześle. Często wstaje z miejsca podczas lekcji lub w innej sytuacji wymagającej pozostawania na wyznaczonym miejscu. Często biega na wszystkie strony lub wspina się na co się da w sytuacjach, w których jest to zupełnie niewłaściwe ( u nastolatków wyrazem tego może być poczucie zniecierpliwienia ). Często ma kłopoty z bawieniem się lub robieniem czegokolwiek w ciszy. Często jest w "akcji" i sprawia wrażenie, jakby był "napędzany silnikiem". Często dużo mówi. Często udziela odpowiedzi nim ktoś dokończy swoje pytanie. Często ma trudności z wyczekaniem na swoją kolej. Często przerywa i zakłóca spokój innym ( np. wtrąca się do rozmowy lub zabawy ). Niektóre objawy nieuwagi lub hiperaktywności / impulsywności, które spowodowały zakłócenia w funkcjonowaniu dziecka, wystąpiły przed osiągnięciem siódmego roku życia. Niektóre zakłócenia funkcjonowania występują w więcej niż jednym typie okoliczności. Istnieją wyraźne dowody, że funkcjonowanie społeczne lub szkolne dziecka jest zakłócone w znacznym stopniu. Objawy nie występują wyłącznie pod wpływem określonego czynnika. Podtypy ADHD Podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi ( spełnionych jest przynajmniej 6 kryteriów diagnostycznych zaburzeń koncentracji uwagi, a liczba objawów nadruchliwości i impulsywności jest mniejsza od 6 ). Takiego dziecka nie podejrzewa się na ogół o ADHD, ponieważ nie przejawia ono nadmiernej aktywności. Często jest wręcz letargiczne, robi wrażenie jakby ciągle marzyło na jawie. Nie potrafi się skupić na tym co mówi nauczyciel, zapomina o czym przed chwilą rozmawiało, w czasie lekcji interesuje się wszystkim oprócz właściwej pracy. Ciągle zapomina o ważnych rzeczach, gubi różne przedmioty, bardzo łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców. Często " gubi się " w trakcie takich zajęć jak wspólne czytanie na lekcji, nie wie na której stronie powinna być otwarta książka, nie pamięta co jest zadane do domu. Przejście od jednej czynności do innej jest dla niego prawdziwym wyzwaniem. Rozpoczyna wykonywanie zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji. Na klasówkach popełnia niefortunne błędy ( np. nie rozwiązuje zadań, bo nie jest w stanie przeczytać ich treści do końca ). Dziecko takie często jest odbierane przez nauczycieli lub rodziców jako leniwe, mniej zdolne, nie radzące sobie z nauką. Podtyp z przewagą nadpobudliwości ruchowej ( spełnionych jest przynajmniej 6 kryteriów diagnostycznych nadruchliwości i impulsywności a liczba objawów zaburzeń koncentracji uwagi jest mniejsza od 6 ). Dziecko takie jest nadmiernie aktywne i impulsywne, lecz nie charakteryzuje go brak koncentracji uwagi. Jest niezmordowane, głównie biega. Ma kłopoty z posłuszeństwem i wykonywaniem poleceń. W szkole nie ma większych problemów z przyswojeniem materiału, ale szybko nudzi się, wstaje z ławki, przeszkadza innym uczniom. Odpowiada na każde pytanie nauczyciela , nawet jeśli było kierowane do innego ucznia. Jest gadatliwe, wtrąca się do wypowiedzi nauczyciela lub innych dzieci. Nieustannie domaga się pytania. Często jest nielubiane przez rówieśników. Włącza się nagle do zabawy nie mając umiejętności dostosowania się do jej reguł. Prowokuje innych do wypowiadania negatywnych opinii o sobie. Ma krótszy okres odwlekania działania, musi zrobić natychmiast coś, co przychodzi mu do głowy i nie potrafi czekać na nagrodę lub pochwałę. Aktywność dziecka jest dość chaotyczna, nie służy określonemu celowi. Typ mieszany ( spełnionych jest przynajmniej 6 kryteriów diagnostycznych zaburzeń koncentracji uwagi, a także przynajmniej 6 objawów nadruchliwości ). U dziecka występuje pełny obraz zespołu ADHD, zarówno nasilone objawy niepokoju ruchowego i słaba kontrola impulsów jak i objawy zaburzeń koncentracji uwagi. Dzieci te nie radzą sobie zarówno z uważaniem, pamiętaniem jak i spokojnym pozostawaniem w miejscu, czekaniem na swoją kolej. Typ mieszany zespołu nadpobudliwości psychoruchowej jest najczęstszy. Warto pamiętać, że dzieci z ADHD różnicują nie tylko wyżej wymienione podtypy ale również nasilenie objawów. Nieodłączną jego właściwością jest zmienność. Są dni ( częściej godziny ), sytuacje, w których dzieci te radzą sobie bardzo dobrze i zachowują się wzorowo, po czym nagle, bez wyraźnego powodu następuje załamanie. Często można spotkać się z bardzo różnymi, wręcz skrajnymi opiniami pochodzącymi od różnych osób a dotyczących tego samego dziecka z ADHD, ponieważ w sporadycznych kontaktach dziecko takie może nie przejawiać symptomów deficytów uwagi czy nadpobudliwości i jego zachowanie może być nienaganne. Warunki, które wywołują i wpływają na symptomy ADHD nie są statyczne, stąd też można często usłyszeć od rodziców dzieci z ADHD, że potrafią one godzinami zajmować się grami komputerowymi a mają problem z poświęceniem kilku minut na odrobienie lekcji. 3. Przyczyny ADHD Przyczyny występowania ADHD są do dziś nieznane. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych nadpobudliwość wiązano z mikrouszkodzeniami mózgu. Popularna była również hipoteza wiążąca ją z urazami okołoporodowymi, chemicznymi ( niedotlenienie ) lub mechanicznymi. Współczesne metody badań neurobiologicznych nie potwierdzają jednak tych poglądów. Pozwoliły one jednak stwierdzić, że u dzieci z ADHD pewne obszary mózgu wykazują anomalie i są mniej aktywne. Stwierdzono również u nich specyficzne wzorce przetwarzania informacji, wskutek czego np. informacje mało ważne stają się najważniejsze, a inne nie są w ogóle odbierane. Niektórzy naukowcy upatrują przyczyn ADHD w genetycznym obciążeniu wyrażającym się w ograniczonej zdolności dziecka do wewnątrzsterowalności ( samoświadomości ). Poglądy te potwierdzają badania ich rodzin. Jeżeli w rodzinie, wśród bliższych lub dalszych krewnych występował zespół nadpobudliwości, to ryzyko wystąpienia choroby u kolejnego jej członka jest 5-7 razy większe niż u dzieci z rodzin, u których ten problem nie występuje ( 71 % wszystkich krewnych dzieci z nadpobudliwością miało lub ma objawy nadpobudliwości ). Ryzyko wystąpienia zespołu nadpobudliwości wzrasta nawet do 50%, gdy dotyczyło ono jednego z rodziców ( rodzice około 40 % dzieci nadpobudliwych mają przetrwałą postać zespołu nadpobudliwości ). Dowiedziono również częstszego występowania zespołu nadpobudliwości u bliźniąt jednojajowych niż u dwujajowych. Istnieje także przekonanie, że przyczyn ADHD jak również towarzyszących mu zmian organicznych należy szukać w niezadowalającej relacji między dzieckiem a otoczeniem ( szczególnie z matką ) w najwcześniejszym okresie życia. Tak więc, jak już wspomniano, nie można jednoznacznie określić przyczyn pojawiania się ADHD. Należy jednak zawsze pamiętać, ze zachowanie dziecka z zespołem nadpobudliwości i deficytami uwagi zależy od wielu czynników. Nie mniej ważne od biologicznych uwarunkowań są aktualne sytuacje, zdobyte przez dziecko doświadczenia i kształtowane pod ich wpływem wewnętrzne mechanizmy osobowości. 4. Diagnoza Częstość występowania ADHD wśród dzieci w młodszym wieku szkolnym ocenia się na 3 - 5 % . Według danych światowych tylko 1/5 ogólnej liczby dzieci nadpobudliwych trafia pod opiekę specjalistów ( w Polsce nie ma takich statystyk ). ADHD nie rozpoznane i nie leczone może prowadzić do poważnych następstw : przedwczesnego i nie satysfakcjonującego zakończenia edukacji, ograniczenia perspektyw życiowych, zaburzenia relacji rodzinnych i rówieśniczych, uzależnienia od substancji psychoaktywnych, ryzyka wejścia w kolizję z prawem. Dokładnie nie wiadomo gdzie kończy się normalność a zaczyna ADHD. Wykonywane badania mogą jedynie pozwolić na wykluczenie innych chorób, które mogą objawiać się nadpobudliwością. Nie ma żadnego testu, który jednoznacznie wskazałby na występowanie ADHD. Testy choć bardzo przydatne nie rozstrzygają wszystkiego. Dzieci z ADHD potrafią prezentować się zupełnie odmiennie w zależności od otoczenia. W czasie badań wcale nie muszą wyglądać na chore. Dzieje się tak dzięki nowości sytuacji oraz motywacji towarzyszącej badaniom. Dziecko może się skupić dzięki rozmowie w cztery oczy i dzięki chęci by "dobrze wypaść" . Najważniejszy "test" przy stawianiu diagnozy polega na wszechstronnym poznaniu zachowań dziecka. Diagnoza ADHD zależy całkowicie od najprostszej ze wszystkich procedur medycznych - przeprowadzenia wywiadu. Lekarz uzyskuje informacje o dziecku przede wszystkim od jego rodziców. Nie będą one jednak pełne bez opinii nauczyciela-wychowawcy. To wychowawca przez dłuższy czas może obserwować dziecko w różnych sytuacjach i może też porównać jego zachowanie z zachowaniem rówieśników. Patrzy jak dziecko rozwiązuje powierzone mu zadania i jak funkcjonuje w systemie społecznym. Bardzo często zdarza się, że to nauczyciel jest pierwszą osobą, zwracającą uwagę na zachowania dziecka mogące świadczyć o jego nadpobudliwości ( oczywiście jeżeli potrafi je rozpoznać ). Nauka szkolna wymaga od dziecka wielu trudnych rzeczy, takich jak : pozostawanie w jednym miejscu przez 45 minut słuchanie przez kilkanaście minut nauczyciela zajmowanie się przez dłuższy czas jednym, często subiektywnie nudnym tematem zapamiętywanie na polecenie wielu informacji jednocześnie bycie grzecznym, a więc panowanie nad swoim zachowaniem. Niemożność sprostania przez dziecko tym wymogom sprawia, że często wcześniej nie obserwowane objawy jego nadpobudliwości ujawniają się w całej pełni. Stąd ogromna rola nauczyciela potrafiącego dostrzec, właściwie ocenić i przedstawić rodzicom problemy dziecka, jak również wskazać im gdzie może poszukać specjalistycznej pomocy. 5. ADHD a zaburzenia zachowania Niespokojne, nadruchliwe zachowania dziecka z ADHD mogą przypominać zachowanie dziecka z zespołem opozycyjno - buntowniczym lub z zaburzeniami zachowania. Według podręcznika diagnostycznego Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, zespół zachowań opozycyjno - buntowniczych ( oppositional defiant disorder - ODD ) oznacza " nawracające zachowania negatywistyczne, buntownicze, nieposłuszne i nieprzyjazne wobec autorytetów, które utrzymują się przynajmniej przez 6 miesięcy ". ODD charakteryzuje się częstym występowaniem co najmniej 4 z wymienionych zachowań : kłótnie z dorosłymi aktywne przeciwstawianie się lub odmowa spełnienia próśb i podporządkowania się zasadom ustanowionym przez dorosłych celowe drażnienie innych swoim zachowaniem obarczanie innych winą za własne błędy lub złe zachowanie drażliwość i skłonność do szybkiej irytacji zachowaniem innych okazywanie gniewu i niechęci zawziętość i mściwość Autorzy podręcznika podkreślają, że o zespole zachowań opozycyjno - buntowniczych można mówić wtedy, gdy zachowania te występują częściej niż to się zazwyczaj obserwuje u jednostek w podobnym wieku i na porównywalnym etapie rozwoju. Ponadto muszą one prowadzić do poważnych problemów w funkcjonowaniu społecznym i szkolnym. W literaturze psychiatrycznej wprowadza się rozróżnienie pomiędzy ODD a zaburzeniami zachowania. ODD uważa się za mniej poważny i pozbawiony agresji wobec innych ludzi. Skłonność natomiast do wdawania się w bójki, niszczenia pracy i zabawy innych, kradzieży i oszustwa, stanowią charakterystyczne cechy dzieci z zaburzeniami zachowania. Często zdarza się, że u dzieci z ADHD błędnie rozpoznaje się ODD lub zaburzenia zachowania i na odwrót. Trzeba dokładnej analizy by dokonać rozróżnienia. W zachowaniach dzieci z ADHD nie ma złości czy premedytacji, które można zauważyć w dwóch wspomnianych dysfunkcjach. Destrukcyjne wybuchy dziecka z ADHD są spontaniczne i impulsywne, podczas gdy takie wybuchy u dziecka z ODD lub zaburzonym zachowaniem bywają zaplanowane. Dzieci te robią wrażenie jakby nieustannie kierowała nimi złość i uraza. Kiedy dziecko z ADHD popełnia błąd i ponosi porażkę, ulega wzburzeniu. Nie szuka ono jednak - w przeciwieństwie do dziecka z ODD lub zaburzonym zachowaniem - winnych swojego niepowodzenia i nie obmyśla planów zemsty. Z drugiej strony dziecko, które ma tylko zaburzenie sfery popędowej, nie objawia roztargnienia czy pobudzenia typowego dla dziecka z zespołem hiperkinetycznym. Zdarza się oczywiście, i to dość często, że ADHD i zachowania opozycyjno - buntownicze ( zaburzenia w zachowaniu ) współwystępują. Dzieci nadpobudliwe są negatywnie oceniane przez otoczenie ( zawsze coś stłuką, wyleją, zepsują, zwykle nie kończą rozpoczętych działań, "nie ma ich za co chwalić" ) przez co maleje ich poczucie własnej wartości. Z niechęcią myślą o sobie. Rzadko osiągają jakikolwiek sukces. Napływ z otoczenia wielu negatywnych bodźców, niemożność sprostania wymaganiom otoczenia, powoduje że dziecko zaczyna się zachowywać zgodnie z przypisywaną mu rolą - nieudacznika, łobuza, rozrabiaki. ADHD nie charakteryzują zachowania opozycyjno - buntownicze ani zaburzenia w zachowaniu ( w znaczeniu jakie nadają im klasyfikacje diagnostyczne ). Zespół ten jest jednak istotnym czynnikiem zwiększającym ryzyko ich pojawienia się. 6. Dziecko z ADHD - co może zrobić nauczyciel Upewnij się, że masz naprawdę do czynienia z ADHD. Jako nauczyciel nie możesz stawiać diagnozy ale możesz i powinieneś zadawać pytania na ten temat. Nie bój się prosić o pomoc. Nie musisz być ekspertem w dziedzinie ADHD. Spotykaj się z rodzicami często a nie tylko wtedy gdy pojawia się problem. Zaznacz, że jesteś po ich stronie. Prowadź korespondencję w dzienniczku : dom -szkoła - dom. Pomoże to w codziennym kontakcie rodzic - nauczyciel i pozwoli uniknąć spotkań kryzysowych. Pozwoli również na częste informacje zwrotne, czego dzieci z ADHD potrzebują szczególnie. Staraj się robić częste raporty na temat postępów dziecka i przekazuj je rodzicom. Nie traktuj ich dyscyplinarnie ale jako informację i zachętę do działania. Pamiętaj, że ADHD stanowi problem a nie wymówkę. Powinieneś wiedzieć jakie zachowania dziecka są spowodowane nadpobudliwością a jakie nieposłuszeństwem czy niechęcią. Dziecko z ADHD ma osiągnąć to samo co jego rówieśnicy ale przy większym nakładzie pracy swojej, rodziców i nauczycieli. ADHD to zespół objawów, z których czasami się wyrasta, ale które są i nie można ich zmienić. Można jedynie pomóc dziecku w lepszym funkcjonowaniu pomimo ich obecności.. Około połowa dzieci z ADHD ma jednocześnie specyficzne trudności w uczeniu się - dysleksję, dysgrafię, dysortografię, dyskalkulię - co dodatkowo komplikuje i tak już trudną sytuację. Częściej niż inne dzieci mają kłopoty z zaburzeniami pamięci ( trudno im wybrać to co istotne ), zaburzeniami językowymi ( kłopoty z budowaniem spójnych wypowiedzi ), niezgrabnością ruchową ( częsta dysparksja - układ nerwowy pracuje niedoskonale, a on decyduje o koordynacji, przekazywaniu sygnałów z mózgu do mięśni, a więc o sprawności ruchowej ). Pracę z dzieckiem nadpobudliwym trzeba codziennie zaczynać od nowa. Jak już wspomniano, istotą problemów dziecka z ADHD jest : zaburzona koncentracja uwagi nadmierna ruchliwość nadmierna impulsywność To właśnie z nimi musi zmierzyć się nauczyciel. Zaburzona koncentracja uwagi Najczęstsze problemy dziecka : zapomina co było zadane nie wie co przynieść na zajęcia zapomina poleceń, nie słyszy ich, nie odpowiada na nie często przerywa pracę, nie kończy jej lub rozpoczyna ją od początku łatwo się zniechęca ma ciągle bałagan na ławce wszystkie znajdujące się wokół niego przedmioty rozpraszają go Co może nauczyciel : w klasie powinien być ład i porządek : określone, stałe miejsca do konkretnej aktywności, wydzielone półki, szafki do przechowywania pomocy szkolnych posadź dziecko blisko swojego biurka lub miejsca, w którym najwięcej przebywasz - z dala od miejsc, które łatwo mogą go rozproszyć ( okna, drzwi ) najlepszym dla niego towarzyszem w ławce jest dobry i spokojny uczeń ( ale nie najbliższy przyjaciel ) dawaj bardzo krótkie komunikaty : "otwórz zeszyt", "spakuj książki", "spójrz na tablicę" powtarzaj polecenia ( krótko i czytelnie ), zapisuj je proś dziecko o ich powtórzenie sprawdzaj czy uczeń wykonał polecenie ( np. czy otworzył książkę na podanej stronie ) a dopiero potem wydaj następne ( np. znajdź zadanie drugie ) często nawiązuj z dzieckiem kontakt wzrokowy. Stań przy nim, poklep po ramieniu, pogłaskaj, pochwal, zachęć, podtrzymaj na duchu ogłaszaj, co masz zamiar powiedzieć, zanim to powiesz. Powiedz to a potem powtórz, co powiedziałeś powtarzaj, powtarzaj, powtarzaj rozbijaj duże zadania ( polecenia ) na mniejsze. Daj dziecku czas na ich zrealizowanie. Każde mniejsze zadanie wydaje się być na tyle małe, że można je wykonać, dlatego dziecko nie ma poczucia, że coś jest ponad jego siły ( upraszczaj język instrukcji i poleceń ) ucz robienia planów i harmonogramów, list, tabelek, spisów, do których dziecko może się odwołać kiedy się zagubi pokaż różne "sztuczki" pomagające w zapamiętywaniu ( rymy, kody itp. ) do zmian przygotowuj dziecko odpowiednio wcześnie. Ogłoś co się nowego wydarzy, przypominaj o tym w miarę zbliżania się terminu zmiany przypominaj o terminowych zadaniach dopilnuj aby dziecko kończąc zajęcia miało : sporządzoną notatki z lekcji ( nie musi być ona pełna ale powinna zawierać najistotniejsze treści. Wypunktuj je w trakcie lekcji, podkreśl, zaznacz specjalnie ) zapisaną informację o pracy domowej ; pisemnej i ustnej ( jeśli nic nie jest zadane dziecko także powinno mieć wpis np."nic do zrobienia" ) zapisaną informację o nowym, niecodziennym wydarzeniu ; wycieczce, uroczystości szkolnej, nowych przyborach, które należy przynieść np. na plastykę ( zapis musi być jednoznaczny i dokładny ) zapisaną informację o przewidywanym sprawdzianie, powtórzeniu wiadomości ( termin, zakres materiału ). Nadmierna ruchliwość Najczęstsze problemy dziecka : nerwowo rusza rękami i stopami wierci się, wstaje z ławki, chodzi po klasie ciągle czegoś szuka w tornistrze, gryzie ołówki hałaśliwy gadatliwy, wyrywa się do odpowiedzi bez podnoszenia ręki, ciągle chce być pytany ( choć często nie zna właściwej odpowiedzi ) domaga się natychmiastowej gratyfikacji nie przestrzega reguł Co może nauczyciel : pozwalaj na otwarcie "zaworu bezpieczeństwa", na opuszczanie przez dziecko na chwilę klasy ( wysyłaj je do biblioteki po "potrzebną" książkę, do sekretariatu po "potrzebny" papier kancelaryjny, do pedagoga z "pilnym" pismem itp. ) zlecaj dziecku wykonanie drobnych czynności : zbieranie zeszytów, zawieszenie mapy, zmazanie tablicy, podlanie kwiatków itp. gdy biega po korytarzu zatrzymaj go i utrzymując kontakt wzrokowy zagadnij o coś, zapytaj o imię, poproś o pomoc w jakiejś sprawie ciągle zwracaj uwagę na jego nadmierne pobudzenie nie reaguj na jego odpowiedzi jeśli wcześniej nie zgłosił się podnosząc rękę Nadmierna impulsywność Typowe zachowania dziecka : działa bez zastanowienia na zasadzie pomysłreakcja nie potrafi wczuć się w sytuację drugiej strony niecierpliwy, nie potrafi czekać na swoją kolej często wtrąca się do rozmowy, przerywa wypowiedzi kolegów i nauczycieli przypadkowo, nieumyślnie niszczy różne rzeczy nie potrafi zrobić czegoś w określonej kolejności woli mówić niż słuchać Co może nauczyciel : ustal zasady i granice sformułuj jasno i w prosty sposób swoje oczekiwania ( dziecko poczuje się pewniej wiedząc dokładnie czego od niego wymagasz ). Ma to działanie łagodzące i hamujące a nie karzące wypisz zasady i umieść je w widocznym miejscu w klasie egzekwuj ich przestrzeganie. Rób to bez przerwy, od razu i wprost Nie wdawaj się w skomplikowane dyskusje o sprawiedliwości ( są zasady, należy je respektować ) Określ naturalne konsekwencje ( nie kary !! ) nieprzestrzegania zasad i przekraczania ustalonych granic. Muszą one być : szybkie ( natychmiast po przewinieniu ) skuteczne ( doprowadzone do końca ) sprawiedliwe ( odpowiednie do przewinienia ) wyjaśnij dziecku - odwołując się do ustalonych zasad - dlaczego spotykają go te konsekwencje ( np. "nie wolno krzyczeć podczas lekcji", "nie wolno popychać kolegów" itp. ). Rodzaje konsekwencji : naprawienie szkód ( posprzątanie rozrzuconych rzeczy kolegi, przeproszenie go przed całą klasą ) wyłączenie z sytuacji ( odesłanie w bezpieczne miejsce - do biblioteki, do pedagoga z poleceniem realizacji niezbyt atrakcyjnego zajęcia, np. przepisywania nudnego tekstu ). Ta konsekwencja jest skuteczna tylko wtedy, gdy odbierana jest przez dziecko jako nieprzyjemna ograniczenie swobody działań ( weź dziecko za rękę i odprowadź je do ławki, pomóż mu wypakować tornister, kierując jego ręką ). Przede wszystkim jednak : zauważaj każdy sukces dziecka i podkreślaj go, kiedy to tylko możliwe nie żałuj zachęt, wsparcia, pochwał, chwal za każdy etap pracy ; konkretnie, w urozmaicony sposób pokazuj co dziecko robi dobrze, opisuj to ( powiedz : "podoba mi się, że masz na ławce ładnie poukładane książki i kredki" a nie "wreszcie masz porządek na ławce", powiedz : "jest mi bardzo miło, że na pierwszej lekcji nie kręciłeś się i nie wychodziłeś z ławki" a nie "na pierwszej lekcji byłeś grzeczny" ). 7. Nauczanie indywidualne Dziecko z ADHD ma odmienne możliwości i wymagania. Jego problemy nie wynikają z lenistwa, braku gotowości szkolnej ani z błędów wychowawczych rodziców. Nie są też zależne od woli dziecka. Nauczyciel - pamiętając, że nie jest terapeutą - musi brać to pod uwagę w procesie dydaktycznym i wychowawczym. Powinien jednak wystrzegać się rażąco nierównomiernego rozdzielania swojego czasu i uwagi między dzieci w klasie. Nie można dopuścić aby uczeń nadpobudliwy zdominował jej życie, negatywnie wpływał na wszystko co się w niej dzieje, nadawał charakter wszystkim podejmowanym przez wychowawcę działaniom, kontrolował sytuację. Powtórzmy raz jeszcze : ADHD to problem a nie wymówka. Specjaliści twierdzą, że optymalnym miejscem nauczania dziecka z ADHD jest mało liczna 10-15 osobowa klasa o charakterze integracyjnym ( z dwójką nauczycieli ). Przy dużym wysiłku rodziców, pedagogów i oczywiście samego dziecka może ono z powodzeniem funkcjonować także w normalnym systemie klasowym. Są jednak dzieci o tak nasilonej nadpobudliwości ( często połączonej - o czym już wspominano - z głębokimi zaburzeniami zachowania ), że całkowicie uniemożliwiają prowadzenie zajęć. Wyjściem z tej sytuacji - po wyczerpaniu wszystkich innych dostępnych form pomocy - może być nauczanie indywidualne . Plusy nauczania indywidualnego : dziecko zdecydowanie więcej się nauczy i będzie miało lepsze stopnie możliwa stanie się normalna praca w zespole klasowym ustaną często pojawiające się uzasadnione pretensje rodziców dzieci uczęszczających do klasy, w której większość czasu wychowawca poświęcał na dyscyplinowanie jednego ucznia wzrośnie bezpieczeństwo dzieci narażonych dotychczas na jego nieprzewidywalne zachowania Minusy nauczania indywidualnego : tylko kilka godzin nauki tygodniowo ( w szkole podstawowej klasy I - III 6 do 8 godzin, klasy IV - VI 8 do 10 godzin ) - zapewnienie dziecku opieki w pozostałym czasie często pociąga za sobą konieczność radykalnych zmian w życiu rodziny pozbawienie dziecka szansy uczenia się zasad współżycia z innymi, rozumienia sytuacji społecznych, współdziałania, podporządkowania się zasadom. Częściowym rozwiązaniem drugiego problemu powinno być realizowanie w szerokim zakresie §3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 stycznia 2003 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży, który brzmi : w celu pełnego osobowego rozwoju uczniów objętych indywidualnym nauczaniem oraz ich integracji ze środowiskiem rówieśników, dyrektor szkoły w miarę posiadanych możliwości, uwzględniając stan zdrowia dzieci, organizuje im uczestniczenie w życiu szkoły (np. w uroczystościach okolicznościowych). Wydaje się, że bardzo dobrym rozwiązaniem byłoby organizowanie dla dzieci, o których mowa nauczania indywidualnego na terenie szkoły. Co prawda §3 wspomnianego rozporządzenia MENiS stanowi, że "zajęcia w ramach indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu ucznia, w szczególności w domu rodzinnym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej", to w §2 czytamy "indywidualne nauczanie prowadzone jest przez jednego lub kilku nauczycieli szkoły, którym dyrektor szkoły powierzy prowadzenie zajęć indywidualnego nauczania, w zakresie, miejscu i czasie określonym przez dyrektora szkoły, z zastrzeżeniem § 3 ust. 4.". Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu przekazało również wykładnię z dnia 14 marca 2003 roku dotyczą organizowania nauczania indywidualnego. Oto jej brzmienie: rozporządzenie z dnia 29 stycznia 2003 roku w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży nie zmienia dotychczasowych zasad organizowania tej formy edukacji dzieci i młodzieży określa, że organizuje je dyrektor szkoły tak, aby zapewnić z jednej strony zaspokajanie potrzeb edukacyjnych danego dziecka, z drugiej strony spełnia wskazania zawarte w orzeczeniu poradni psychologiczno-pedagogicznej, w szczególności dotyczące organizacji różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej dyrektor szkoły ustala dla ucznia zakres, miejsce i czas nauczania indywidualnego co oznacza, że przepis § 2 ust. 2 ust. 4 cyt. rozporządzenia nie wyklucza, w szczególnych przypadkach, możliwości organizowaniu indywidualnego nauczania w szkole. 8. Co nauczyciel może doradzić rodzicom Rozpoznanie Istotne jest uzyskanie oficjalnego potwierdzenia występowania u dziecka ADHD. Daje ono możliwość leczenia farmakologicznego ( dodatek B ) jak również podjęcia starań o indywidualne nauczanie w szkole. Ułatwia również wychowawcom dostosowanie działań dydaktyczno - wychowawczych do specyficznych - już formalnie określonych - trudności dziecka. Działania, które należy podjąć w celu zdiagnozowania u dziecka ADHD : najpierw ktoś opiekujący się dzieckiem dostrzega u niego objawy nadpobudliwości psychoruchowej. Może być to rodzic, wychowawczyni w przedszkolu lub szkole, lekarz pierwszego kontaktu. rodzice lub prawni opiekunowie dziecka, którzy dowiedzieli się o tym, że ich dziecko ma objawy ADHD lub ADD zapisują się na wizytę do rejonowego lekarza psychiatry ( można również zwrócić się do Poradni Psychologiczno Pedagogicznej, bezpośrednio lub za pośrednictwem pedagoga szkolnego ). psychiatra powinien dać skierowanie na badania pozwalające wykluczyć przyczyny nadpobudliwości spowodowane czymś innym niż wrodzoną wadą systemu nerwowego. Można udać się do lekarza psychiatry mając już ze sobą wyniki odpowiednich badań. lekarz psychiatra wydaje diagnozę na piśmie. Tekst powinien zawierać zalecenia dotyczące postępowania pedagogiczno - wychowawczego wobec dziecka. Lekarz psychiatra może też przepisać łagodne środki psychotropowe dobrane indywidualnie do każdego pacjenta. Co miesiąc podczas wizyty kontrolnej lekarz może skorygować stosowaną przez siebie terapię w zależności od jej skuteczności. rodzice lub opiekunowie powinni nawiązać i utrzymywać ścisłą współpracę z wychowawcami i nauczycielami aby zapewnić dziecku serdeczną, spójną, konsekwentną i profesjonalną opieką. Psychiatra dziecięcy Psycholog Pediatra (lekarz rodzinny ) Neurolog Rozpoznanie ADHD TAK TAK TAK TAK Przepisywanie leków TAK NIE TAK TAK Prowadzenie psychoterapii TAK TAK NIE NIE Jeżeli dziecko nie potrafi sprostać wymaganiom funkcjonowania w zespole klasowym, ma prawo do otrzymania indywidualnego nauczania. Aby je uzyskać, należy udać się do rejonowej poradni psychologiczno - pedagogicznej z orzeczeniem od rejonowego lekarza psychiatry. Poradnia psychologiczno - pedagogiczna wyda orzeczenie o celowości przyznania nauczania indywidualnego. To orzeczenie i opinię od psychiatry należy dołączyć do podania ( o przyznanie indywidualnego nauczania ) skierowanego do dyrektora szkoły. Zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych, dokumenty dotyczące dziecka mogą odbierać jedynie jego rodzice lub inni prawni opiekunowie. Dokumenty mogą, lecz nie muszą być okazywane w szkole. Rodzice sami decydują, czy ujawnienie diagnozy i opinii pomoże czy zaszkodzi dziecku. Oczywiście trzeba dołączyć wymagane dokumenty do podania o przyznanie indywidualnego nauczania. Organizowanie środowiska rodzinnego świat wokół dziecka z ADHD musi być uporządkowany, ponieważ jego świat wewnętrzny jest pełen niepokoju. W jego środowisku zewnętrznym potrzeba porządku i rutyny. Stałego i niezmiennego rytmu dnia. Znana pora wstawania, posiłków, obowiązków, przyjemności i snu. Daje to dziecku poczucie bezpieczeństwa i stałości ( oczywiście nie chodzi tu o rozplanowanie każdej minuty ale o wyznaczenie etapów, między którymi dziecko ma sporo wolnego czasu ) dobrze jest ograniczać ilość dopływających do dziecka bodźców. Należy unikać puszczania bardzo głośnej muzyki, częstego zapraszania wielu gości, pozwalania na zbyt długie oglądanie audycji telewizyjnych itd. trzeba dążyć do tego aby dziecko skupiało się na jednej czynności ( kiedy pisze niech nie ogląda telewizji, kiedy je niech nie czyta itd. ) do zmian trzeba dziecko przygotowywać, gdyż wytrąca je z równowagi wszystko co nagłe i niespodziewane w rozmowie z dzieckiem najlepiej posługiwać się konkretami, mówić jasno i wyraźnie ( zamiast "znowu masz bałagan w pokoju" lepiej powiedzieć "ułóż swoje ubrania w szafie a zeszyty na półce" ) w domu powinny obowiązywać normy i zasady ; stałe, proste, jasno określone ( zapisane ? ) np. "jeśli starszy brat ma gości nie wchodzimy do jego pokoju" ich przekroczenie musi powodować nieuchronne, z góry ustalone, stałe konsekwencje ( np. "nie przyjdziesz z placu zabaw o ustalonej godzinie, następnym razem będziesz musiał wrócić wcześniej. Zepsułeś siostrze zabawkę, odkupisz ją za własne oszczędności") właściwe zachowania, nawet część dobrze wykonanego zadania trzeba chwalić, szybko ( bez odraczania ), opisowo ( wskazując dokładnie co się podoba, co cieszy ), jednoznacznie ( bez zwrotu typu "świetnie ale..." ) jak najczęściej mówić dziecku czego się od niego oczekuje zanim zdąży zrobić coś niewłaściwego pokazywać dziecku jak naprawić, wyrządzone nawet przypadkiem, zło, podsuwać rozwiązania alternatywne bez wymówek i gderania w razie potrzeby ( uporczywe złe zachowania ) pozbawiać dziecko swojej uwagi. Odesłać je w bezpieczne ale nudne miejsce w domu. "Nie słuchać" protestów, krzyków, nieprzyzwoitych słów - spokojnie przeczekać. Istotę i wykładnię postępowania z dzieckiem z ADHD zawierają bardzo często cytowane jego "prośby" : Pomóż mi skupić się na jednej czynności. Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę. Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić. Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż mi wyjście z tej sytuacji. Chciałbym od razu wiedzieć, czy to, co robię, jest zrobione dobrze. Dawaj mi tylko jedno polecenie naraz. Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał. Dawaj mi małe zadania do wykonania, kiedy cel jest daleko gubię się. Chwal mnie choć raz dziennie, bardzo tego potrzebuję. Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, że rosnę, kiedy okazujesz mi jak mnie kochasz. Pomoc w odrabianiu lekcji zapewnić cichy i spokojny kąt z dobrym oświetleniem. Najlepiej jeżeli biurko ustawione jest przodem do pustej ściany na biurku powinny znajdować się tylko potrzebne w danej chwili przybory ( zeszyt, pióro, książka ) ograniczyć ilość bodźców dopływających do dziecka ( wyłączyć telewizor, zamknąć okno wychodzące na ulicę itd. ) ustalić z dzieckiem stałą porę na odrabianie lekcji robić krótkie przerwy podczas pracy, dostosowując jej tempo do możliwości dziecka ( istotne jest aby podczas tych przerw dziecko nie rozpoczynało czynności, od której trudno je będzie oderwać np. gry komputerowe ) dziecko powinno pracować samodzielnie ale pod kontrolą. Nie należy przy nim siedzieć i "za niego uważać" ale od czasu do czasu sprawdzić czy pracuje i pomóc mu w razie trudności Pomoc w nauce umożliwić dziecku jak najczęstsze korzystanie z bogato ilustrowanych książek oraz edukacyjnych programów komputerowych i telewizyjnych nauczyć je korzystania z leksykonów, encyklopedii, słowników i przez częste rozmowy wzbudzać ciekawość poznawczą zabierać dziecko na spacery, wycieczki, podczas których może poznać wiele rzeczy, o których uczy się w szkole umiejętnie łączyć naukę z zabawą ( rebusy, zagadki, zgadywanki, krzyżówki układanki literowe itd. ) Rodzicom nadmiernie zamartwiającym się problemami swojego dziecka, warto przedstawić listę sławnych osób, które miały zdiagnozowane ADHD lub uważa się na podstawie faktów z biografii i opisów zachowań, że były nim dotknięte a mimo to potrafiły tak wiele osiągnąć : Alexander Graham Bell ( 1862/1939 ) wynalazca telefonu Lewis Carrol ( 1832/1898 ) pisarz, matematyk Cher aktorka i piosenkarka Agatha Christie ( 1890/1976 ) pisarka Sir Winston Churchil mąż stanu Bill Cosby aktor Salvador Dali ( 1904/1989 ) malarz Walt Disney twórca i producent filmów animowanych Kirk Douglas aktor Thomas Edison ( 1847/1931 ) wynalazca Albert Einstein ( 1879/1955 ) fizyk Malcolm Forbes ( 1919/1990 ) założyciel magazynu Forbes Whoopi Goldberg aktorka Ernest Hemingway ( 1899/1961 ) pisarz Dustin Hofman aktor Michael Jordan koszykarz John F. Kennedy ( 1917/1963 ) prezydent USA John Lennon ( 1940/1980 ) piosenkarz Steve McQueen ( 1930/1980 ) aktor Pablo Picasso (1892/1973 ) malarz Muhammad Anwar -Sadat ( 1918/1981 ) Prezydent Egiptu Geog Bernard Shaw pisarz Will Smith aktor, raper Steven Spilberg reżyser Sylvester Stallone aktor Alberto Tomba wielki mistrz narciarstwa alpejskiego Jules Verne ( 1828/1905 ) pisarz Werner von Braun ( 1912/1977 ) wybitny konstruktor rakiet Woodrow Wilson prezydent USA Steve Wonder muzyk Rodzicom chcącym pogłębić wiedzę na temat problemów związanych z ADHD warto polecić następujące książki : Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M. "Nadpobudliwość psychoruchowa. Prawie wszystko co chcielibyście wiedzieć" Pfiffner L. J. " Wszystko o ADHD" Hallowell E. M., Ratey J. J. "W świecie ADHD" Sarfontein G. "Twoje nadpobudliwe dziecko" Nartowska H. "Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo" (Pełniejszą bibliografię zawiera dodatek C), a także podać kontakty : Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Nadpobudliwym "Ponad" Warszawa, ul. Andersa 37 m 59 A korespondencja: skrytka pocztowa 38, 00-956 Warszawa Spotkania - poniedziałki, godz. 18, Dyżury telefoniczne we wtorki i czwartki w godzinach 10 - 12: tel. (0-prefix-22) 423 17 43 tel. kom. 0-602 447 293 oraz : Polskie Towarzystwo ADHD Kraków ul. Siewna 10 tel. 251 49 24 tel. kom. 0-693 357 434 Brak komentarzy. Może czas dodać swój? Aby móc otrzymywać e-maile z PEDAGOG SZKOLNY musisz się zarejestrować. Musisz zalogować się, aby móc dodać wiadomość. 26. lipiec 2022 19:08Proszę o kontakt, jeśli ktoś z Państwa miał ucznia z umiarkowanym stopniem realizującym nauczanie indywidualne. 22. lipiec 2022 17:02Kaziu i jeszcze zostanie na dobry samochód. 21. lipiec 2022 19:22Gratulacje!!! Będziesz teraz wreszcie mogła sobie kupić dom z ogrodem, a wczasy spędzać na Bali 21. lipiec 2022 18:07Od dziś nauczyciel dyplomowany 21. lipiec 2022 10:51 Na podstawie informacji o zachowaniu się ucznia w szkole można uznać, że pewne objawy nadruchliwości nieznacznie zmniejszyły się, natomiast nadal występują zaburzenia koncentracji uwagi. Coraz częściej też chłopiec ma problemy z nauką. Występują liczne braki w materiale programowym. Czyta słabo, trudniejsze słowa sylabizuje.Wszystkie dzieci, również te ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, mają możliwość realizowania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w szkole. Uczniowie z niepełnosprawnościami mają mieć zapewnione zajęcia organizowane z klasą, indywidualnie lub w małej grupie. Kwestie te przypomniała Anna Zalewska Minister Edukacji Narodowej w liście skierowanym dziś, 23 lipca do dyrektorów poradni edukacji poprosiła dyrektorów poradni psychologiczno-pedagogicznych o zwrócenie szczególnej uwagi na elastyczne możliwości organizacji kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, które funkcjonują już blisko od związku ze zbliżającym się nowym rokiem szkolnym wielu rodziców występuje do zespołów orzekających o wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla ich dzieci, a także orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania. Nie wszyscy rodzice zostali poinformowani o wprowadzonych rozwiązaniach, co może powodować niepotrzebny niepokój. Rodzice uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi muszą uzyskać kompletną i rzetelną informację dotyczącą organizacji kształcenia ich minister Anna Zalewska przypomniała, że nie można utożsamiać indywidualnego nauczania z kształceniem specjalnym uczniów z niepełnosprawnościami. Uczniowie z niepełnosprawnościami powinni uczyć się w szkole ze swoimi rówieśnikami. Przepisy w tym zakresie zostały doprecyzowane i obowiązują od 1 września 2017 do listu do dyrektorów poradni dołączony był również plakat skierowany do rodziców uczniów z niepełnosprawnościami. Minister edukacji zwróciła się z prośbą o umieszczenie plakatu w widocznym miejscu w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Plakat ma przypomnieć rodzicom i opiekunom dzieci niepełnosprawnych o tym gdzie można uzyskać dodatkowe wsparcie dotyczące kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami i jakie są ich pamiętać, że przy organizowaniu indywidualnych zajęć w szkole dla ucznia z niepełnosprawnością nie jest potrzebna zmiana orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, ani tym bardziej orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania. Natomiast uczniowie chorzy, którym stan zdrowia umożliwia chodzenie do szkoły, ale powoduje trudności w funkcjonowaniu wymagające zajęć w formie indywidualnej, mogą być objęci zindywidualizowaną ścieżką kształcenia (na podstawie opinii wydanej przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną). Zindywidualizowana ścieżka obejmuje zajęcia wspólne z klasą i zajęcia indywidualne z uczniem w szkole. Ta forma pomocy psychologiczno-pedagogicznej nie dotyczy uczniów obejmowanych kształceniem na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, którzy obejmowani są różnymi formami wsparcia na terenie szkoły – w tym również indywidualnymi zajęciami – na podstawie indywidulanych programów włączająca - odpowiedzi MEN na najważniejsze pytaniaIndywidualne nauczanie organizowane jest jedynie dla tych uczniów, którzy ze względu na swoją chorobę nie mogą chodzić do szkoły. Z tego powodu dla tej grupy uczniów zajęcia prowadzone są w bezpośrednim kontakcie z nauczycielem w domu ucznia na podstawie orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego albo orzeczenia o potrzebie indywidualnego Ośrodek Rozwoju Edukacji zorganizował różnorodne formy doskonalenia zawodowego nauczycieli, konferencję „Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w kontekście zmian w prawie oświatowym" (materiały z konferencji dostępne są tu); szkolenie dla przedstawicieli placówek doskonalenia nauczycieli: Wspieranie uczniów ze SPE w ramach edukacji włączającej- zmiany w prawie oświatowym; szkolenie dla Liderów Edukacji Włączającej: Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w kontekście zmian w prawie oświatowym, spotkania informacyjno-konsultacyjne dla wizytatorów ds. specjalnych potrzeb edukacyjnych z Kuratoriów Oświaty, sieć współpracy i samokształcenia dla wizytatorów ds. SPE. Dodatkowo opracowana zostanie publikacja elektroniczna z zakresu prawa oświatowego, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii edukacji i młodzież ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi objęte są szczególną troską i wsparciem Ministerstwa Edukacji Narodowej Priorytetem jest, by uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi miał takie wsparcie w szkole, które będzie dostosowane do jego potrzeb. MEN wprowadziło do systemu oświaty wiele zmian, których celem jest włączenie każdego ucznia do grupy rówieśniczej. Uczeń ze specjalnymi potrzebami otrzyma wszechstronną, adekwatną do swojej sytuacji i stanu zdrowia, dzieci, również ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mają możliwość realizowania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w szkole. Uczniowie z niepełnosprawnościami mogą mieć zajęcia organizowane z klasą, a także indywidualnie lub w małej grupie. Potrzebę organizacji zajęć indywidualnych lub zajęć w małej grupie określa zespół nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem w szkole. Zespół ten opracowuje dla ucznia indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET). Rodzice uczniów włączeni są w pracę zespołu. Potrzeby w tym zakresie mogą być również określone w orzeczeniu o potrzebie kształcenia 1 września 2017 r. w życie weszły nowe przepisy, które dają szereg możliwych, elastycznych rozwiązań w zakresie indywidualizacji procesu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dzięki tym rozwiązaniom każde dziecko, każdy uczeń ma zapewnione wszechstronne wsparcie w tutaj o 3 rozporządzeniach Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r.: indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. poz. 1616); zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 1591); warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1578). Dzięki rozwiązaniom wprowadzonym w wymienionych aktach prawnych: Uczniowie z niepełnosprawnością na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, w przypadku takiej potrzeby, w ramach indywidualnego program edukacyjno-terapeutycznego (IPET) mogą realizować wybrane zajęcia edukacyjne indywidualnie lub w grupie liczącej do 5 uczniów. W tym przypadku nie ma potrzeby posiadania orzeczenia o potrzebie nauczania indywidualnego. Uczniowie, którzy mają z różnych powodów problemy szkolne i wymagają zajęć w formie indywidualnej, a nie posiadają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, mogą być objęci zindywidualizowaną ścieżką kształcenia w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Uczeń objęty zindywidualizowaną ścieżką kształcenia realizuje program nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, w szczególności wynikających ze stanu zdrowia. Przepisy te nie dotyczą uczniów z niepełnosprawnością dla których formy wsparcia określa indywidulany program edukacyjno-terapeutyczny. Liczba godzin zajęć uzależniona jest od potrzeb i możliwości ucznia. Zadaniem dyrektora szkoły jest ustalenie tygodniowego wymiaru godzin zajęć edukacyjnych realizowanych indywidualnie z uczniem lub w klasie z rówieśnikami (z uwzględnieniem opinii publicznej poradni oraz konieczności realizacji przez ucznia podstawy programowej kształcenia ogólnego lub podstawy programowej kształcenia w zawodach). Brak określenia w przepisach minimalnego lub maksymalnego wymiaru godzin zajęć realizowanych indywidualnie z uczniem pozwala dyrektorowi zaplanować i zorganizować proces kształcenia ucznia odpowiadający jego potrzebom i możliwościom psychofizycznym. Takie elastyczne rozwiązanie wzmacnia obowiązki szkoły w zakresie indywidualizacji pracy z działaniaMinisterstwo Edukacji Narodowej organizuje szkolenia i konferencje dla dyrektorów oraz nauczycieli dotyczące upowszechniania, a także wdrażania edukacji włączającej. Kuratorzy oświaty, na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej, w okresie od listopada do grudnia 2017 r., organizowali konferencje dotyczące upowszechniania rozwiązań prawnych oraz dobrych praktyk w zakresie organizacji kształcenia i wsparcia uczniów ze specjalnymi potrzebami konferencji byli dyrektorzy przedszkoli, szkół i placówek, a także nauczyciele odpowiedzialni za organizację kształcenia specjalnego i pomocy Rozwoju Edukacji, we współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej, przygotował również poradnik Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnym w systemie edukacji w świetle nowych przepisów prawa oświatowego. W publikacji omówiono nowe rozwiązania prawne oraz praktyczne przykłady na temat organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, kształcenia specjalnego i indywidualnego obowiązkowego rocznego wychowania przedszkolnego oraz indywidualnego nauczania. Poradnik dostępny jest na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji, pod linkiem każdym kuratorium oświaty powołano wizytatorów przeszkolonych w zakresie specjalnych potrzeb edukacyjnych. Celem ich pracy jest wsparcie dyrektorów szkół i placówek oświatowych oraz nauczycieli w realizacji edukacji włączającej. Ponadto podczas spotkania kuratorów oświaty z dyrektorami szkół w sierpniu 2018 r., dyrektorzy zostaną zobligowani do zorganizowania spotkań z rodzicami uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, aby odpowiedzieć na wszystkie pytania i rozwiać ewentualne programowe dostosowane do potrzeb uczniów ze specjalnymi potrzebami Od 1 września br. w szkołach dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz w szkołach przysposabiających do pracy realizowane są nowe podstawy programowe. Przygotowano „Podstawę programową kształcenia ogólnego z komentarzem” zawierającą dostosowania do możliwości psychofizycznych uczniów z poszczególnymi rodzajami niepełnosprawności – dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Nauczyciele mają dostęp do takich materiałów po raz pierwszy. Zapewniliśmy dostosowane podręczniki do klasy I, IV i VII dla uczniów niewidomych i słabowidzących. Dostosowaliśmy podręczniki, materiały edukacyjne w postaci zeszytów piktogramów wykorzystujących symbole PCS, materiały edukacyjne w formie multimedialnej zawierającej tłumaczenia na polski język migowy (PJM) dla uczniów klasy I, mających trudności w uczeniu się i/lub komunikowaniu się, niesłyszących, słabosłyszących, z niepełnosprawnością intelektualną, autyzmem, a także afazją. Dodatkowo powstały książki pomocnicze zawierające zasady i dobre praktyki dotyczące korzystania z zaadaptowanych materiałów edukacyjnych, materiałów portal internetowy z materiałami edukacyjnymi w wersji multimedialnej, które zawierają dostosowania tekstowe i graficzne (symbole PCS). Udostępniliśmy również nagrania video w polskim języku migowym (PJM) dla uczniów mających trudności w uczeniu się i/lub komunikowaniu się uczęszczających do klasy IV i zostały materiały ćwiczeniowe w postaci kart pracy dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Opracowany został również podręcznik do nauki polskiego języka migowego, będący odpowiedzią na postulaty środowisk związanych z uczniami podręczników dla uczniów z niepełnosprawnościami, jest i będzie wspierany w ramach Rządowego Programu „Wyprawka szkolna”, na który w budżecie MEN zarezerwowana jest kwota w tym roku 18 mln zł. Zobowiązaliśmy samorządy do tego, aby w danym roku budżetowym na realizację zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki oraz metod pracy dla dzieci i młodzieży przeznaczały środki w wysokości nie mniejszej niż wynikająca z podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na ten rok. W subwencji przeznaczamy kwotę ok. 7 mld zł na realizację kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. MEN pracuje nad usprawnieniem systemu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Ministerstwo podjęło prace nad opracowaniem nowego modelu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Ich celem jest podniesienie skuteczności kształcenia oraz poprawa jakości edukacji włączającej. Podstawą rozumienia specjalnych potrzeb edukacyjnych ma być model biopsychospołeczny, w którym uwzględnia się wpływ na funkcjonowanie dziecka zarówno stanu zdrowia i możliwości psychofizycznych, jak wpływ czynników środowiskowych. Przedstawiciele MEN pracują w międzyresortowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności nad ujednoliceniem orzekania, w tym do celów edukacyjnych. ORE realizuje projekty unijne, w ramach których powstają narzędzia dla poradni psychologiczno-pedagogicznych i szkół. Dodatkowo prowadzone są szkolenia dla pracowników poradni i nauczycieli z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz trwa pilotaż nowych do Komisji Europejskiej z wnioskiem o wsparcie w ramach Programu Wsparcia Reform Strukturalnych w zakresie działań mających na celu opracowanie strategii wdrażania edukacji włączającej w codzienną praktykę szkół. Wniosek został zaakceptowany przez KE do realizacji w 2018 roku. Realizatorem wsparcia polegającego na doradztwie eksperckim jest Europejska Agencja ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej – organizacja międzynarodowa o uznanym na świecie autorytecie w zakresie wspierania rozwoju edukacji zakresie programu „Dostępność +” MEN wprowadziło swój komponent – 200 dostępnych szkół i przedszkoli. Działania w ramach tego programu obejmują zapewnienie wyposażenia dostosowanego do potrzeb uczniów z niepełnosprawnością, transportu do szkoły, podręczników i materiałów edukacyjnych, jak również sposobu organizacji pracy przedszkola i szkoły uwzględniającej zróżnicowane potrzeby uczniów oraz ich rodzin. Wskazane są również kompetencje kadry zarządzającej, nauczycieli, rodziców. Działania obejmują również pilotaż rozwiązań w zakresie działalności Centrum Wsparcia Edukacji Włączającej z wykorzystaniem potencjału placówek specjalnych w celu wsparcia procesu edukacji włączającej. Inne działania MEN na rzecz dzieci ze specjalnymi potrzebami ramach zadań z zakresu administracji rządowej, wynikających z programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”, poszerzono zakres oddziaływań wobec dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju. Do 2021 przeznaczymy na ten cel ok. 300 mln Informacji i Promocji Ministerstwo Edukacji Narodowej